ÖZ

MTA Genel Müdürlüğü tarafından Ankara ili, Ayaş ilçesinde 2012-33-13-05-7 ve

2013-33-13-17 özel kod numarası ile yürütülen “Ankara ve Civarı Jeotermal Enerji Aramaları Projesi” 

kapsamında, Ankara-Ayaş-Ilıca 06/2010/131 ve Ankara-Ayaş- Akkaya 06/2010/130 no.lu jeotermal kaynak 

arama ruhsat sahalarında jeoloji, jeofizik ve hidrojeokimya etüt çalışmaları yapılarak, ruhsat 

sahalarının jeotermal enerji potansiyelinin ortaya konulması hedeflenmiştir. Yapılan bu 

çalışmaların sonucunda Ilıca jeotermal kaynak arama sahasında 1.473,00 m derinliğinde AAI- 2013/11 

ve Akkaya jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında 373,50 m derinliğinde AAA- 2013/14 kodlu 2 adet 

jeotermal araştırma sondajı gerçekleştirilmiştir.

Çalışma alanı, bölgesel olarak Kuzey Anadolu Fay Kuşağı’nın güneyinde Galatya Volkanik Kuşağı 

olarak adlandırılan bölge içinde yer almaktadır. Bölgede, Permiyen- Kuvaterner yaş aralığında 

çökelmiş kaya birimleri yüzeylenir. Ankara’nın kuzeybatısında yer alan çalışma alanındaki birimler 

Sakarya kıtasının tabanını oluşturan Permo-Triyas yaşlı Karakaya grubuna ait Gökçekaya 

metamorfitleri ile kumtaşı, kiltaşı, kireçtaşı ve metakumtaşından oluşan Karatepe formasyonu ile 

başlar. Bunların üzerinde uyumsuz olarak Kalloviyen-Apsiyen yaşlı çörtlü kireçtaşlarından oluşan 

Soğukçam formasyonu bulunur. Yaygın olarak görülen Tersiyer çökeller tabanında, karasal Kızılçay 

formasyonuna ait Geç Paleosen-Alt Eosen yaşlı kireçtaşı ve kırıntılılardan oluşan Kabalar üyesi, 

bunların üzerinde de Orta Eosen yaşlı kireçtaşı ve kırıntılılardan oluşan Güvenç formasyonu uyumsuz 

olarak yer alır. Çalışma alanı batısında Kızılçay formasyonunun alt kesimleri Paleosen yaşlı 

Beypazarı granotoyidi tarafından kesilir. Alt-Orta Miyosen döneminde, kireçtaşı, kiltaşı, kumtaşı 

ve kömür içeren karasal Hançili formasyonu çökelleri ile eş dönemli yaygın bir volkanik evre başlar 

ve Uludere piroklastikleri, Ilıcadere volkaniti, Deveören volkaniti ve Bakacaktepe volkaniti 

oluşur. Bu birimler üzerine Üst Miyosen yaşlı Uruş formasyonu, Pliyosen yaşlı Örencik formasyonu ve 

güncel çökeller uyumsuz olarak gelir (Altun ve diğerleri, 2002).

Çalışma alanını da içine alan bölgede Neotektonik dönem Orta Miyosen’de Arap Plakası ile Anadolu 

Plakası arasındaki kıta-kıta çarpışması ile başlamıştır (Şengör, 1979 ve 1980; Şengör ve 

Yılmaz,1983). Neotektonik dönemde, çarpışmaya bağlı olarak gelişen sıkışma tektonik rejimi bölgenin 

genel anlamda jeodinamik evrimini büyük ölçüde belirlemiştir. Bu tektonik rejime bağlı olarak; 

çalışma sahasında KD-GB doğrultulu doğrultu atımlı faylar, yaklaşık K-G yönlü normal faylar, KB-GD 

yönlü açılma çatlakları gelişmiştir (Açıkgöz ve diğerleri 2006).

Ruhsat sahaları civarında Çobanhamamı, Ayaş-İçmeceler ve Dutlu-Tahtalı jeotermal alanları 

bulunmaktadır. Çobanhamamı jeotermal sahasında 177 m ve 531 m derinliğinde açılmış olan 2 kuyudan 

58-58,5 °C sıcaklığında, 50-60 l/sn debide akışkan üretilmektedir. Ayaş-İçmeceler sahasında 

derinlikleri 215, 210 ve 297 m olan üç kuyudan sıcaklıkları 43 °C, 51 °C, 51,5 °C debileri 9,6, 6, 

6 l/sn olan akışkan üretilmektedir. Dutlu- Tahtalı kaplıcasında 2 adet kaynak bulunmakta olup 

sıcaklıkları 47,1 °C ve 50,5 °C dir. Ilıca jeotermal kaynak arama ruhsat sahası içinde sıcaklığı 

22,7 °C olan kaynak bulunmaktadır.

Sahadaki jeotermal sistemin yayılımı, rezervuar kayaç derinliği, gömülü yapıların, sahanın genel 

tektonik yapısının ve ısıtıcı kaynağın belirlenmesi için ruhsat sahasında jeofizik etüt düşey 

elektrik sondaj (DES), manyetotellürik (MT-AMT) ve doğal potansiyel (SP) çalışmaları 

gerçekleştirilmiştir.

06/2010/130 no.lu Akkaya ve 06/2010/131 no.lu Ilıca jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında 51 

noktada alınan MT ve AMT ölçüleriyle 3 adet profil oluşturulmuştur. Çalışmalar neticesinde toplanan 

AMT ve MT verileri birleştirilerek 2

boyutlu özdirenç modelleri üretilmiştir. Bu özdirenç modelleriyle sahanın derin ve sığ özdirenç 

yapısı belirlenmiştir. Bu çalışmada toplanan MT (320 Hz–0.001 Hz) verileri ayrıştırma analizine 

tabi tutulmuş olup alansal olarak 7º lik döndürme açısı hesaplanmıştır. Sabit kayma düzeltmesi 

modelleme aşaması sırasında parametre olarak hesaba katılmıştır.

06/2010/131 Ilıca jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında 50 nokta düşey elektrik sondaj (DES) 

ölçüsü alınmış, sahalar genellikle profil şeklinde çalışılmış detay çalışılamamıştır.

Gerçekleştirilen tüm çalışmalara ait verilerin değerlendirilmesi sonucu 06/2010/131 no.lu 

Ayaş-Ilıca jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında AAI-2013/11 kodlu jeotermal araştırma kuyusu 

yapılmıştır.

Taban derinliği 1.473,00 m olan AAI-2013/11 jeotermal araştırma kuyusunda, 0,00-454 metreler 

arasında sedimanter birimlerden oluşan Uruş formasyonu, 454-688 metreler arasında bazaltik, 

andezitik karaktere sahip volkaniklerden oluşan Ilıcadere volkaniti, 688-886 metreler arasında 

ağırlıklı olarak sedimanter birimlerden oluşan Kızılçay formasyonu ve 886-1.473 metreler arasında 

genelde düşük dereceli metamorfiklerden oluşan Gökçekaya metamorfitleri kesilmiştir.

AAI-2013/11 jeotermal araştırma sondaj kazısı esnasında kuyu güvenliğini, kazı sonrasında ise 

üretim güvenliğini sağlamak amacıyla kuyu yüzey ve üretim koruma borularıyla teçhiz edilmiştir. 

AAI-2013/11 jeotermal araştırma sondajında kazı işlemine 29.07.2013 tarihinde 17 ½" matkapla 

başlanmış, 350,00 metreye kadar bu çapla ilerlenmiş, 0,00-342,00 metreler arasına 13 ⅜" yüzey 

koruma borusu indirilerek boru arkası çimentolanmış, çimentonun kesilmesinin ardından ilerlemeye 

başlanmıştır. 350,00-708,00 metreler arası 12 ¼" matkapla kazılarak ilerleme tamamlanmış, 0,00-584 

metreler arasına 9 ⅝" üretim koruma borusu indirilerek, boru arkası çimentolanmıştır. Daha sonra 

çap daraltılarak ilerlemeye geçilmiş ve 1.473,00 metreye kadar 8 ½" matkapla kazı yapılarak kuyu 

tamamlanmıştır. Kuyu 565,25-1.462,00 metreler arasına filtreli, 1.462,00-1.473,00 metreler arasına 

kapalı 6 ⅝" çaplı casing üretim boruları indirilerek teçhiz edilmiştir.

AAI-2013/11 jeotermal sondajında ilerlemenin tamamlanıp gerekli kuyu içi jeofizik ölçülerin 

alınarak teçhiz işlemlerinin tamamlanmasının ardından, kompresör ve pompa ile kuyu geliştirme, 

üretim çalışmaları yapılmıştır. Çalışmalar sonunda AAI- 2013/11 kuyusunda asitleme sonrası 

kompresör ile 42,3 °C sıcaklığında 6 l/sn debide, pompa ile ise 46 °C sıcaklığında 6 l/sn debide 

akışkan elde edilmiştir. Asitleme sonrası kuyuda alınan statik sıcaklık ölçümlerine göre maksimum 

sıcaklık 1.458 metrede 83,75

°C olarak ölçülmüştür.

06/2010/131 no.lu Ayaş-Ilıca jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında ilk olarak yapılmış olan bu 

sondaj, bilinen Dutlu-Tahtalı, Ayaş İçmeceler ve Çobanhamamı jeotermal sistemlerinin doğusunda 

yapılmış olan ilk sondaj olup, bölgenin jeotermal potansiyelini yansıtması ve genişletmesi 

anlamında önemli sonuçlar doğurmuştur.