• AŞKALE-İSPİR ARASININ JEOLOJİSİ

ÖZET

 AŞKALE-İSPİR ARASININ JEOLOJİSİ

N. Akdeniz, F. Akçören, E. Timur

        Doğu Pontıdler'in güney kesiminde, KD-GB doğrultulu bindirmeler ve doğrultu atımlı faylardan oluşan ekaylı yapı, birbirinden az- çok farklı stratigrafi istiflerini üst üste veya yan yana getirir.
         Doğu Karadeniz Dağları ile Karasu Çayı vadisi arasında yer alan inceleme alanındaki yapısal ve stratigrafik farklılıklarına dayanılarak tektono-stratigrafi birimleri halinde ayırtlanan bu istifler, kuzeyden güneye doğru, Pontid otoktonu, Bayburt napı, Çermeli napı, Şirvan napı, Ovacık napı, Yesirçöl napı ve Kopdağı ofiyolit napı adları iletanımlanmış, bu birimler üzerine açısal uyumsuzlukla gelen çökel ve volkanik kayalar ise, örtü kayaları başlığı altında incelenmiştir.
        Pontid Otoktonu Doğu Pontidler'in kuzey zonunun karşılığıdır. Yer yer yüzeylenen Paleozoyik yaşlı granitoyidik- metamorfik temeli üzerine Liyas çökelleri transgresif olarak gelir. Granitoyid çakıllı, kızıl renkli çakıltaşı ve kumtaşlarından oluşan karasal bir fasiyesle başlayan Liyas çökellerinin üstüne doğru oldukça kalın bir volkano-tortul istif gelişir. Doğu Pontidler'in kuzey zonu için klavuz düzeyler sayılabilecek üç kireçtaşı bandı (Malm-Berriasiyen yaşlı, sığ platform kireçtaşları; Kampaniyen-Maestrihtiyen yaşlı, kırmızı çamurtaşı-mikrit ardalanması; Daniyen-Alt Paleosen yaşlı, pelajik foraminiferli mikritler) ile aralanan ve değişik yaşlı intrüzif kayalarla kesillen bu istif Alt Eosen'e kadar süreklidir. Yedigöze Formasyonu adı ile ayırtlanan, kızıl renkli, karasal çakıltaşı-kumtaşı ve sığ denizel fasiyeslerle başlayıp, volkanik ve volkano-tortul kayalara (Çoruh Formasyonu ) geçen Lütesiyen istifi bu ilk volkano-tortul istifin değişik seviyeleri üzerinde açısal diskordanslıdır.
          Bayburt Napı, Çoruh Nehri güneyini izleyen bir bindirme düzlemi boyunca, kuzeydeki Pontid otoktonu üzerine itilmiştir. Kendi içinde gelişmiş ekaylar arasında kısmen fasiyes farklılıkları gösteren birimin granitoyidik-metamorfik temeli Gümüşhane-Kelkit arasında yüzeylenir. Liyas çökelleri tarafından transgresif olarak örtülen bu temel, Demirözü dolaylarında, çakıltaşı, arkozik kumtaşı, ortokuvarsit, kömürlü şeyl ve fosilli kireçtaşı ardalanmasından oluşan Üst Karbonifer-Alt Permiyen çökelleri ile uyumsuz olarak üstlenir. Bunlar üzerine diskordan olarak gelen bir çakıltaşı ile başlayan, sığ şelf fasiyesindeki Liyas; kumlu kireçtaşı, dolomitize kireçtaşı ve kireçtaşı seviyeleri ile Dogger-Berriasiyen yaşlı platform karbonatlarına geçer.
         Bayburt doğusunda ise, Liyas istifi (Hamurkesen Formasyonu) kömür mercekli ve yaygın volkanik katkılıdır. Üstten, şeyllerden oluşan,  Dövmekaya Formasyonu ile yanal/düşey geçişli olan volkano-tortul kayalar, resifal karakterli Malm-Neokomiyen kireçtaşları (tt) ile transgresif olarak üstlenir. Sığ platform karbonatlarını üstleyen Alt Kretase yaşlı Konakyeri Formasyonu ise, olistostrom mercekli litarenit, kalkarenit, marn ve killi mikritlerden oluşan türbiditik bir fliştir ve üste doğru, tedrici olarak, havza kenarı fasiyesindeki kumlu-killi mikrit ve mikritlerden oluşan, Apsiyen-Senomaniyen yaşlı Ayçukuru Formasyonuna geçer. Lütesiyen kumtaşı ve marnları (Göztepe Formasyonu) Alt Kretase çökelleri üzerinde açısal diskordanslıdır.
         Çermeli Napı ; güneye eğimli bir bindirme düzlemi boyunca Bayburt napı ve Pazaryolu-İspir arasında Pontid otoktonu üzerine itilmiş olan Üst Jura-Turoniyen? yaşlı bir çökel paketini kapsar. KD-GB eksenli bir senklinoryum yapısı içinde ortaya çıkan birimin tektonik düzlemle sınırlanan tabanında Üst Jura yaşlı kumtaşı ve kireçtaşları yer alır. Karagüney Formasyonu adı ile ayırtlanan sığ platform fasiyesindeki bu çökeller, platformdaki kırılmalara işaret eden, bir olistostromla (Taşlıyamaç Üyesi) sonlanan, türbiditik fliş karakterli Akçaağıl Formasyonuna geçer. Olistostromu üstleyen Hatungüney Formasyonu (Üst Titoniyen-Berriasiyen), türbiditik kumtaşlarından; bunu izleyen Yayladere Formasyonu , bol Ammonit'li killi mikrit ve marnlardan; Gökburun Formasyonu ise, mikrit mercekli, çakıllı, bitkili kumtaşlarından oluşur. Üst Jura-Neokomiyen yaşını belirleyen pelajik ve neritik fauna topluluklarını içeren bu birimler, Apsiyen-Senomaniyen'de çökelmiş, havza veya derin şelf kenarı fasiyesindeki çörtlü mikritlerin oluşturduğu Mescitdağları Formasyonuna, bu da; tektonik ortam koşullarının değiştiğine işaret eden, kumtaşı-mikrit ardalanmasından oluşan bir geçiş seviyesi (Çaylakkaya Üyesi) ile üste doğru bloklu fliş (wildflysch) karakteri kazanan kumtaşı ve şeyllere (Yeşiltepe Formasyonu) geçer. Senomaniyen-Turoniyen? yaşlı okyanusal çökelleri ve ofiyolit kütleleri içeren ofiyolitli olistostrom niteliğindeki Gölyurt Formasyonu Çermeli napının en üst birimidir.
         Şirvan Napı; KD-GB gidişli bölgesel yapıların mekik şeklini verdiği bir tektono-stratigrafi dilimidir. Litofasiyes ve yapısal özellikleri ile Bayburt napının ondan uzaklaştırılmış bir parçası olarak ta değerlendirilebilir. Ofiyolitli olistostrom veya ofiyolitler üzerinde tektonik konumlu olan Şirvan napının tabanında metamorfik kayalar yüzeylenir. Petekkaya Formasyonu adı ile tanımlanan Paleozoyik (Devoniyen?) yaşlı bu kayalar, ince bir

Rapor Özellikleri
Rapor No 9731
Rapor Adı AŞKALE-İSPİR ARASININ JEOLOJİSİ
Konu JEOLOJİ
Yer - Konum AŞKALE-İSPİR ERZURUM
Dil TÜRKÇE
Yayın Tarihi 01.01.1994
Hazırlayan Birim JEOLOJİ ETÜTLERİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI
Yazarlar EROL TİMUR FERİT AKÇÖREN NECATİ AKDENİZ

AŞKALE-İSPİR ARASININ JEOLOJİSİ

  • Markalar MTA
  • Ürün Kodu: DR09731
  • Stok Durumu: Stokta var
  • 991,16TL


Etiketler: AŞKALE, BAYBURT NAPI, ÇERMELİ NAPI, DOĞU PONTİDLER, ERZURUM, H45, İSPİR, KOPDAĞI OFİYOLİT NAPI, OVACIK NAPI, ŞİRVAN NAPI, YESİRÇÖL NAPI, 9731