JEOLOJİ ETÜTLERİ DAİRESİ PATNOS-TUTAK-HAMUR (AĞRI) YÖRESİNİN
JEOLOJİSİ VE VOLKANİK KAYAÇLARIN PETROLOJİSİ

1. ÖZET
        Patnos-Tutak-Hamur Yöresi'nde temeli, Maestrichtiyen öncesi yaştaki mikaşist, kalkşist ve mermerlerden oluşan metamorfik kayalar ile yine Maestrichtiyen öncesi yaştaki metabazit, metatüf ve spilit türü metavolkanitler oluşturmaktadır. Volkanit ve volkanitlerden türemiş kırıntılı kayalardan oluşan bir hamur ve bu hamur içinde yer alan serpantin, gabro, diyabaz, radyolarit, kireçtaşı vb. bloklardan oluşan ofiyolitik karışık ise alana olasılı olarak Apsiyen'de yerleşmiş olmalıdır.
        İnceleme alanında Senozoyik yaşlı kaya birimleri Üryanbaba Volkanitleri ile başlar. Üst Oligosen-Alt Miyosen yaşındaki volkanizma; andezit, dasit ve riyolit türü ürünlerle temsil edilmekte ve Alt Miyosen yaşlı denizel Adilcevaz Formasyonu tarafından örtülmektedir. Orta-kalın ve yer yer masif tabakalı kireçtaşlarından oluşan Adilcevaz Formasyonu Akitaniyen-Burdigaliyen yaşta olup, sığ deniz ve resif yamacı fasiyesindedir. İnceleme alanının güney ve güneybatısında Orta Miyosen yaşlı Develik Formasyonu tarafından diskordansla örtülmektedir. Kiltaşı, silttaşı, marn türü kayaçların ardalanmasından oluşan Develik Formasyonu ile yörede denizel ortam sona ermektedir. Develik Formasyonunu diskordansla örten Karaali Formasyonu ise kumtaşı, kiltaşı, şeyl ve jips ardalanmasından oluşmakta ve Orta Miyosen yaşında olduğu düşünülmektedir.
        Bu dönemden itibaren etkinliğini arttıran volkanizma ortaç asidik ürünler vererek Cemalverdi Volkanitleri'ni oluşturmuştur. Andezit ve dasit türü lavlarla temsil edilen Cemalverdi Volkanitleri Alt Pliyosen yaşlı çökel ve volkanitler tarafından uyumsuzlukla örtülmektedir. Yörede kalkalkalen nitelikli, ortaç ve asidik ürünler veren diğer bir volkanizma da Sekirdağ Volkanitleri ile temsil olunur. Orta Miyosen yaşlı çökeller üzerinde yer alan ve ignimbritler tarafından örtülen bu volkanizma andezit ve dasit türü lavlar ile bu lavlara ilişkin piroklastiklerden oluşmuşlardır.
        Yörede, Üst Miyosen-Alt Pliyosen sınırında volkanizmanın karakterinde büyük bir değişiklik olmuş ve ortama alkali nitelikleri ile göze çarpan Solhan Volkanitleri yerleşmiştir. Solhan Volkanitleri alkali bazalt, havaiyit, ve mujearit türü lav tüf ve aglomeralardan oluşmuşlardır. Solhan Volkanitleri, çakıltaşı, kumtaşı, miltaşı ve kireçtaşı türlerinden oluşan Zırnak Formasyonu'nun çökel kayaları ile yanalda giriktir. İnceleme alanında bir başka volkanik etkinlik Hamur Volkanitleri ile temsil olunur. Hamur Volkanitleri peralkalen nitelik taşıyan ignimbritlerle, trakit ve komendit türündeki lavlardan oluşmuşlardır.