ŞİRO ÇAYI VE YAKIN ÇEVRESİNİN YERBİLİM VERİLERİ

1. ÖZET
        Bugün Ülkemizde kentsel yerleşme yerlerinin olsun kırsal yerleşme yerlerinin olsun belirlenmesinde yerbilimlerinin etkili katkısı sağlanamamaktadır. Bu durum büyük sakıncalar doğurmaktadır. Diri durumdaki "Doğu Anadolu Fayı" çalışma alanımızdan geçmektedir. Buna bağlı olarak depremsellik, depremselliğe bağlı olarak yer ivmesinin ve olasılı şiddet dağılımının belirlenmesi; duraysız zeminler, yerleşim ve mühendislik yapıları için elverişsiz zeminler ile diğer doğal afetlerin etkinlik derecesinin araştırılması ve bu sorunlardan Ülke'nin en az zarar görecek şekilde, planlamaya veri sağlanması amaçlanmıştır.
        Daha önce çalışmış yerbilimcilerinde değindiği (Arpat ve Şaroğlu, 1972; Arpat ve Şaroğlu, 1973; Arpat, 1977) diri ve aktif olan "Doğu Anadolu Fayı" yeniden gözden geçirilmiştir. Hava fotoğraflarının da yardımı ile arazide heyelan sahaları, alüvyon gibi tutturulmamış malzemeler ve bunların kalınlıkları ile doğuracakları sorunlar araştırılmıştır.
        Bütün bu çalışmalar sonucunda Doğu Anadolu Fayı ve diğer doğal afetler hazırlanan 1/50.000 ölçekli jeoloji haritası üzerine işlenmiştir (Ek 1). 1913-1972 yılları arasında bölgede meydana gelen depremler bir çizelge halinde raporun sonunda verilmiştir (Tablo 1). Ayrıca Boray (1975) tarafından hazırlanan 1/2.000.000 ölçekli Türkiye'nin Sismo Tektonik Haritası'ndan çalışma alanını içeren kesim alınarak (Şekil 3)'de verilmiştir. Bölgede meydana gelecek büyük depremlerde olasılı şiddet dağılımını (Ek 3) ve maksimum yer ivmesinin dağılımını gösterir haritalar (Ek 4) hazırlanmıştır. Arazi kullanımı ile yakından ilişkili olan eğim sınıflandırılması yapılarak çizelge, şekil ve harita hazırlanmıştır (Çizelge 1, Şekil 2, Ek 2).
        Doğu Anadolu Fayı üzerinde meydana gelecek depremlerin büyüklüğü 7.5M-8M arasında beklenmektedir.
        Bu durum göz önüne alınarak ve Karakaya Baraj Gölü'nün dolmasından önce yöredeki depreme dayanıksız kırsal konutlar elden geçirilerek depreme dayanıklı hale getirilmeli, çok elverişsiz yerde plan konutların yerlerinin değiştirilmesi yoluna gidilmelidir. Tutturulmamış malzemelerin yüzeylendiği kesimler deprem açısından elverişsiz zeminler oluşturduğundan tarım alanına ayrılmalıdır. Bölgede pek çok heyelan ve heyelanlı alanlar bulunmaktadır. Kanımızca, bu sahaların ağaçlandırılması çok önemli bir sorunu halletmiş olacaktır.
        Çalışma sahasındaki birimlerin özellikleri çok değişken olduğundan herhangi bir mühendislik yapısına geçilmeden önce ayrıntılı bir mühendislik jeolojisi çalışması yapılmalıdır.