ÖZ

Çalışma  alanı,  sağ  yanal  doğrultu  atımlı  olan  Kuzey  Anadolu  Fay  Zonu

(KAFZ)’nun sağa doğru sıçrama yaptığı ve buna bağlı olarak gelişen Niksar çek-ayır havzası ve 

çevresinde bulunmaktadır. Çalışma alanının doğusunda 53 °C’lik Reşadiye, kuzeybatısında 69 °C’lik 

Merzifon, batısında 37,8 °C’lik Amasya-Gözlek ve 40,1 °C’lik Amasya-Terziköy ve 

kuzey-kuzeybatısında 38 °C’lik Ladik jeotermal sahaları bulunmaktadır. Tokat Niksar çek-ayır 

havzasının güney kanadında, Tokat İl Özel İdaresi adına tescilli jeotermal kaynak işletme ruhsat 

sahalarında yapılan ücretli etüt kapsamında 30 °C ve 24 °C sıcaklığında ve EC’si 6.000 µS/cm olan 

kaynak çıkışları tespit edilmiştir (Öziçli ve Yolal, 2014). Tokat İl Özel İdaresi’nce yaptırılan 

sondajdan 30,4 l/sn. debide ve 54,3 °C sıcaklıkta jeotermal akışkan elde edilmiştir.

Bu veriler ışığında, Niksar çek-ayır havzasının jeotermal potansiyelinin ortaya çıkarılması ve ülke 

ekonomisine kazandırılması için detaylı jeotermal etüt ile birlikte jeofizik ve hidrojeokimyasal 

etütler yapılmış, bu çalışmalar ışığında sondaj yapılabilecek muhtemel lokasyonlar belirlenmiştir.

Çalışma alanı, Tokat ilinin yaklaşık 40 km kuzeydoğusunda Niksar ilçesini de içerisine alan Niksar 

çek-ayır havzasının kuzey ve güney kanatlarında bulunmaktadır. Türkiye’nin kuzeyinde bulunan ve 

neotektonik dönemde Türkiye jeolojisini şekillendiren

1.100 km uzunluğundaki KAFZ bulunmaktadır. KAFZ anakolu üzerinde 1942 yılında 7 büyüklüğündeki 

depremde oluşan yüzey kırıklıkları arasında Pleyistosen yaşlı Niksar Havzası oluşmuştur (Erturaç, 

2009). Sağ yönlü doğrultu atımlı KAFZ’nin sağa doğru yaklaşık 10 km sıçrama yaptığı Niksar çek-ayır 

havzası çevresinde, Niksar ilçesi, Haydarbey, Mahmudiye, Gürçeşme, Ormancık, Musapınarı, Yeşilyurt, 

Sarıyazı köyleri ve çevrelerini içerisine alan, MTA Genel Müdürlüğü adına tescilli 2015/10 no.lu 

Tokat- Niksar, 2015/11 no.lu Tokat-Niksar-Mahmudiye ve 2015/12 no.lu Tokat-Niksar- Haydarbey 

jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında 15/05/2017-15/10/2017 tarihleri arasında gerçekleştirilen 

jeoloji, jeofizik, hidrojeokimyasal etüt çalışmaları ile ruhsat sahalarındaki jeotermal sistemin 

araştırılması, potansiyellerinin ortaya çıkarılması ve ülke ekonomisine kazandırılması 

amaçlanmıştır.

Çalışma alanının güneyinde, Sakarya kıtası ile İzmir-Ankara-Erzincan okyanusunun kayaçları 

bulunmaktadır. Ayrıca çalışma alanı, Neotetis’e ait okyanusal litosferin Kretase boyunca Sakarya 

kıtasının altında tüketildiği bir alanda bulunmaktadır (Şengör ve Yılmaz 1981). En altta 

Permiyen-Triyas yaşlı, mermer ve kristalize kireçtaşı bantlı, çeşitli şistlerden oluşan Tokat 

Metamorfitleri bulunmaktadır. Bu temel üzerine Liyas-Dogger yaşlı, çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşı ve 

çamurtaşından oluşan Seyfe Formasyonu uyumsuz olarak gelmektedir. Bunların üzerine ise Üst Jura-Alt 

Kretase yaşlı mikritik ve çört yumrulu kireçtaşlarından oluşan Doğdu Formasyonu gelmektedir. 

Bunların da üzerinde uyumsuzlukla Senamoniyen-Kampaniyen yaşlı, ince-orta tabakalı, mikritik ve 

biyomikritik kireçtaşı, marn, kristalen ve litik tüften oluşan Yumaklı Formasyonu yer almaktadır. 

Yumaklı Formasyonu üzerine uyumsuzlukla Lütesiyen yaşlı Kusuri Formasyonu’nun türbiditik fliş 

karakterli kumtaşı, silttaşı, marn, kireçli kumtaşı ardalanmasından oluşan birimi gelir. Bunun 

üzerine uyumsuz olarak Orta-Üst Eosen yaşlı bazalt, andezit, aglomeralardan oluşan Tekkeköy 

Formasyonu gelmektedir. Bu birimlerin üzerine uyumsuz olarak, KAFZ boyunca çukurluklarda ve karasal 

ortam koşullarında çökelen Pliyosen yaşlı Çerkeş Formasyonu gelmektedir. Bunların üzerine KAFZ ve 

buna bağlı gelişen kırık hatları boyunca çıkan Pliyo-Kuvaterner yaşlı açık renkli, ince taneli, 

kısmen tabaka sunan, genelde akma şeklinde olan bazalt, andezit ve tüflerden oluşan Yolüstü Bazaltı 

gelmektedir. Bütün bu birimleri, Niksar çek-ayır havzasının oluştuğu ve halen de normal faylarla 

derinleşerek oluşmaya devam eden havzada, güncel derelerin getirdiği  malzemelerin  depolandığı  

gevşek  tutturulmuş  çakıl,  kum,  kil  boyutundaki

malzemelerden oluşan alüvyon birimleri uyumsuz olarak örtmektedir (Aktimur vd. 1989).

Çalışma sahasının 1/25.000 ölçekli detay jeolojik haritası hazırlanmış, sahanın tektonik hatları 

ortaya konmuş, bu tektonik hatları dik kesecek şekilde jeofizik (DES) profilleri alınmış, 

hidrojeokimyasal analizler için sıcaklıkları 9,7 °C ile 53,3 °C arasında değişen 42 adet kaynak, 

keson kuyu ve jeotermal sondajdan kimyasal analiz ve 23 adet numuneden çevresel izotop analizleri 

için örnek alınmıştır. Niksar çek-ayır havzasının kenar kanadındaki tektonik hatların sağ yanal 

eğim atımlı faylar olması ve bunların mantoya kadar iniyor olması, sahada derin dolaşımlı olgun 

jeotermal akışkanın bulunabileceği anlamına gelmektedir. Havzayı derinleştiren normal faylarla 

çökel derinliğinin artması, jeotermal açıdan ısıyı muhafaza eden örtü niteliğini artırmaktadır.

Sahadan, biri Tokat İl Özel İdaresi’ne ait kuyu tabanı 63 °C ve kuyu üretimi 53,3

°C olan kuyudan (TN-2017/34) olmak üzere su kimyası analiz için 42 adet örnek alınmış ve MTA 

laboratuvarlarında analizleri yaptırılmıştır. Kuyudan alınan su örneği Uluslararası Hidrojeologlar 

Birliği (IAH) sınıflamasına göre, sodyumlu, klorürlü ve sülfatlı, sıcak ve mineralli sular sınıfına 

girmektedir.

Etüt çalışmalarında jeolojik olarak hedef seçilen alanlarda, belirlenen profil hatları üzerinde 

gerçekleştirilen jeofizik düşey elektrik sondaj (DES) ve doğal potansiyel (SP) uygulamaları ile 

ruhsat sahalarının görünür özdirenç ve yapı kesitleri ortaya konulmuş ve 2015/10 no.lu 

Tokat-Niksar, 2015/11 no.lu Tokat-Niksar-Mahmudiye ve 2015/12 no.lu Tokat-Niksar-Haydarbey 

jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında jeotermal açıdan önemli olabilecek anomaliler tespit 

edilmiştir. Jeoloji, hidrojeokimya, jeofizik DES ve SP çalışmalarının birlikte değerlendirilmesi 

sonucunda çalışılan ruhsatlarda jeotermal anomali olabilecek alanlarda jeotermal araştırma 

sondajları önerilmiştir.