ÖZ

Kütahya-Merkez-Ilıca 93, 02, 03, 04, 99, 100 No.lu İşletme Ruhsatlarına İlişkin Kaynak Koruma Alanı 

Etüdü Projesi, Kütahya ili Merkez ilçesi, Ilıca beldesi sınırları içerisinde kalan ve Kütahya İl 

Özel İdaresi adına kayıtlı 93 no.lu işletme ruhsatlı jeotermal alan ve içerisinde kalan Kütahya 

Belediyesi adına kayıtlı nokta bazlı 02 (Mağara kaynağı), 03 (Hashulhas kaynağı), 04 (İR-4 

jeotermal kuyusu), 99 (SO3 jeotermal kuyusu) ve 100 (İKJ2 jeotermal kuyusu) no.lu işletme 

ruhsatlarına ait kaynak koruma alan etüt çalışmasının gerçekleştirilmesi amaçlanarak, söz konusu 

ruhsatları kapsayan jeotermal sistemin çevresel etkilerle kirlenmesinin önlenmesi, korunması ve 

sürdürülebilirliğinin sağlanması amacıyla jeoloji, hidrojeoloji, hidrojeokimya ve kuyu test 

çalışmalarını içerecek şekilde gerçekleştirilmiştir.

Çalışma alanında gözlenen en yaşlı birim Triyas yaşlı metamorfik şist ve mermerlerdir. Bu 

formasyonun üstüne tektonik dokanakla Üst Kretase yaşlı ofiyolitik melanj gelir. Ofiyolitik 

melanjın üstüne Neojen yaşlı aglomera, kumtaşı, silttaşı, kireçtaşı, tüf, marn ve siltli marnlardan 

oluşan birimler ile yine Neojen yaşlı bazaltlar gelir. En genç birimleri ise Kuvaterner yaşlı 

alüvyon ve travertenler oluşturur.

İnceleme alanında Neojen sonrası meydana gelen ve K-G yönlü sıkışmalar neticesinde ofiyolitli 

melanj ile şistler arasında tektonik dokanak gelişmiştir. Neojen yaşlı birimler içinde normal 

faylanmalar ile bu sistemlere bağlı olarak sintetik ve antitetik faylar gelişmiştir. İnceleme 

alanında faylar genellikle KB-GD, D-B doğrultuludur. Değermendere Vadisi’nden geçen basamak 

şeklindeki fayları Ilıca Vadisi’nden gelen Ilıca fayı kesmekte olup bu fayların kesim noktasında 

traverten domları oluşmuştur. Bölgede metamorfik şist-mermerler ile Senozoyik yaşlı birimler 

arasında ve ayrıca ofiyotli melenaj ile Senozoyik yaşlı birimler arasında açısal diskordans 

görülmektedir (Özbek ve Ölmez, 1985).

93 no.lu jeotermal işletme ruhsat sahası içerisinde; 100, 99 ve 04 no.lu nokta bazlı işletme 

ruhsatlarında bulunan sırası ile İKJ2, SO3 ve İR-4 jeotermal kuyuları, 02 ve 03 no.lu nokta bazlı 

işletme ruhsatlarında bulunan sırası ile Mağara kaynağı ve Hashulhas kaynağı ve ayrıca Ilıca 

bölgesinde yer alan, ruhsatsız Kadınhamamı maslak kaynağı yer bulunmaktadır. Kuyuların sıcaklıkları 

24,9-42,3 oC, kaynakların sıcaklıkları ise 30,6-42,6 oC arasında değişmektedir.

Hidrojeokimyasal çalışma ve değerlendirmeler neticesinde, yarı logaritmik Schoeller diyagramına 

göre, örneklenen Hashulhas kaynağı, İR-4 kuyusu, Kadınhamamı maslak kaynağı, Mağara kaynağı, SO3 

jeotermal kuyusu ve Deşarj örneklerine ait sularda hakim katyon Ca+Mg iken hakim anyon HCO3 olup bu 

sular CaMgHCO3’lı sulardır. İKJ2 jeotermal kuyusuna ait suda ise hakim katyon Mg iken hakim anyon 

HCO3 olup bu su MgHCO3’lı sıcak sudur. Hashulhas kaynağı, İR-4 jeotermal kuyusu, Kadınhamamı maslak 

kaynağı, Mağara kaynağı, SO3 jeotermal kuyusu ve Deşarj suyunun bikarbonatları, kalsiyum ve 

magnezyumu mermerlere ve travertenlere bağlanabilir.

Proje kapsamında SO3, İKJ2 jeotermal kuyularında üretim, statik sıcaklık ve statik basınç testleri 

yapılırken, İR-4 kuyusunda bu testlerin dışında water-loss testi yapılmıştır. İşletme sahasındaki 

kuyu ve kaynakların beraber gözlendiği etkileşim testleri de yapılmış sahadan yapılabilecek optimum 

üretim debisi bulunmaya çalışılmıştır.

Proje kapsamında SO3 ve İKJ2 jeotermal kuyularında statik sıcaklık ve statik basınç ölçüleri 

alınmış ve üretim testleri yapılmış, İR-4 jeotermal kuyusunda ise bu testlerin dışında water-loss 

testi yapılmıştır. İşletme sahasındaki kuyu ve kaynakların beraber gözlendiği etkileşim testleri de 

yapılarak bu çalışmalar sonucunda optimum üretim debileri İKJ2, SO3 ve  İR-4 jeotermal kuyuları 

için sırasıyla 15 l/sn., 20 l/sn. ve

15  l/sn.  olarak  hesaplanmıştır.  Sahada  bu  miktardan  fazla  üretimin  yapılmasının rezervuarı 

olumsuz etkileyeceği düşünülmektedir.

Bu çalışma ile söz konusu işletme ruhsatlı sahalara ilişkin I., II. ve III. derece koruma alanı 

sınırları belirlenmiş ve 1/10.000 ölçekli topografik harita üzerine işaretlenmiş olup, bu zon 

sınırlarında alınması gerekli önlemler ve izin verebilecek hususlar tespit edilmiştir.