ÖZ

MTA Genel Müdürlüğüne ait 201500014 no.lu ruhsatta Trakya Oligosen Havzası Kömür Aramaları Projesi 

kapsamında sondajlı çalışmalar yapılmıştır. Ruhsat sahası İstanbul İli Silivri İlçesi sınırları 

içerisinde 1/25 000 ölçekli F20-d2, F20-c1, F20-d3, F20-c4 paftalarında yer almakta ve 1999,75 

hektarlık bir alan kaplamaktadır.

Kömür sahasında 2017 yılında 123 adet sondaj yapılmış olup 33.823,05 metre ilerleme 

gerçekleştirilmiştir. Sondajlar neticesinde karotlardan derlenen 1041 adet örnek kaynak tahmininde 

değerlendirilmiştir. Ruhsat sahasının güneydoğusunda bulunan İS-200 ve İS-202 no.lu sondajlar 

kömürsüzdür. Yapılan çalışmalarda kömür kesen fakat istenilen kriterleri sağlamayan 16 adet 

sondajdan 9 adedi (İS-174A, İS-189, İS-191, İS-193, İS-196, İS-249, İS-310, İS-319, İS-323) kömür 

yayılım sınırının kenar kısmında kaldıkları için kömür yayılım alanına dahil edilmemiştir. 

Kriterleri sağlamayan kalan 7 adet sondaj (İS-138, İS-152, İS-181, İS-201, İS-275, İS-326, İS-365) 

kömür yayılım alanının iç kısmında yer aldıkları için kaynak tahmin hesabına dahil edilmişlerdir. 

İS-197 no.lu sondajda orijinal numunede AID’i 1091 Kcal/kg olan tek bir numunenin kalınlığı 2,40 

metredir. Sınır kalorinin (1100 Kcal/kg) altında olmasına rağmen kalınlığı göz önünde 

bulundurulduğunda istisnai olarak kaynak tahmin hesabına dahil edilmiştir.

Ruhsat alanının temelini Paleozoyik-Mesozoyik yaşlı metamorfik kayaçlar ve şistler oluşturmaktadır. 

Kömür damarları içeren Oligosen yaşlı Danişmen Formasyonu üzerine Miyosen Yaşlı Ergene Formasyonu 

gelmektedir. Ergene Formasyonu üzerine uyumsuz olarak Pliyosen yaşlı Trakya Formasyonu yüzeyler. 

Trakya Formasyonu üzerinde ise Kuvaterner yaşlı Alüvyonlar yer alır.

Bu ruhsat sahasında 1100 kcal/kg ve 1 metre üzeri damar ortalamaları değerlendirmeye alındığında; 

ortalama orijinal AID 1547 kcal/kg olan yaklaşık 93.863.900 ton kömür kaynağı olduğu tahmin 

edilmiştir. Sahaya ait ortalama kömür yoğunluğu 1,68 gr/cm3 ve ortalama kömür kalınlığı 3,17 metre 

olarak hesaplanmıştır.

1

ÖZ

Kızılcahamam Belediyesi ile Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü arasında 25.11.2013 tarihinde 

imzalanan sözleşme gereği, 5686 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli Sular Kanunu ve 

Uygulama Yönetmeliği ve 24.09.2013 tarih ve 28775 sayılı Jeotermal Kaynaklar ve Doğal Mineralli 

Sular Kanunu Uygulama Yönetmeliği’nde Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik hükümlerine göre 

içerisinde Kızılcahamam Belediyesi adına kayıtlı 06/2008/21-İ işletme ruhsat no.lu Kızılcahamam 

maden suyu ve 06/2009/81 işletme ruhsat no.lu S.S. Aksak Köyü Tarımsal Kalkınma Kooperatifi 

(ASKOOP)’ne ait Aksak-ASKOOP maden suyunun da yer aldığı Ankara- Kızılcahamam 06/2013/233 no.lu 

işletme ruhsatlı jeotermal alana ait kaynak koruma alanları etüdü çalışmasının yapılması 

amaçlanarak, jeotermal alanın çevresel etkilerle kirlenmesinin önlenmesi, korunması ve 

geliştirilmesine yönelik jeolojik, hidrojeolojik, jeotermal ve jeokimyasal çalışmalar 

gerçekleştirilmiş ve koruma alanlarının sınırları, bu alanların sınırları içinde uyulması gereken 

kurallar, alınması gereken önlemler, izin verilebilecek hususlar belirlenmiştir.

Ankara-Kızılcahamam 06/2013/233 no.lu işletme ruhsatlı jeotermal alan ve içinde kaldığı bölgede, 

temelde Permo-Triyas yaşlı düşük dereceli metamorfizma ürünü detritiklerden oluşan, kireçtaşı 

olistolit ve olistostromları içeren Karakaya Grubu kayaları yer almaktadır. Bu temel birimler 

üzerine diskordansla Jura-Alt Kretase zaman aralığında oluşmuş çökel kayaçlar oturmaktadır. 

Bunların da üzerinde uyumsuzlukla Üst Kretase yaşlı olistostromal fliş karakterli birim yer 

almaktadır. Bu birimleri Paleosen yaşlı granitik kayaçlar keserek yerleşmiştir. Bunlar üzerinde 

Tersiyer yaşlı çökel ve volkanik kayalar diskordansla yer alır. İstifin en üstünü ise Kuvaterner 

yaşlı alüvyon çökeller oluşturmaktadır.

Çalışma alanı bölgesel olarak Kuzey Anadolu fay kuşağının güneyinde Galatya volkanik kuşağı olarak 

adlandırılan bölge içinde yer almaktadır. Kızılcahamam çevresinde yer alan fayların genel 

doğrultusu KD-GB, KB-GD ve yaklaşık K-G şeklindedir. Bunların büyük çoğunluğu da normal atımlı 

gravite faylarıdır. Bazılarında doğrultu atım bileşeni ve oblik atım özelliği görülmektedir. 

Bunlardan K-G ve KD-GB doğrultulu büyük ölçekli bazı faylar sağ yönlü yanal atıma, KB-GD doğrultulu 

olanlar ise normal atım bileşeni yanında sol yanal atıma sahiptirler. Ancak bölgede volkanizmaya 

bağlı olarak da bir takım fayların oluşmuş olabileceği düşünülmekte olup kesin yönlerle 

tanımlanacak bir fay sistemi gözlenmemiştir. Kızılcahamam çevresinde büyük dairesel yapı içerisinde 

daha küçük çapta dairesel çökme yapıları ve ışınsal gidişli fayların (ideal olmasa da) bulunduğu ve 

Kızılcahamam merkez olmak üzere fayların ışınsal nitelik gösterdiği, bu nedenle de bu bölgedeki 

fayların tektonik etkinin yanı sıra volkanik etkiye de (belki bir sokuluma bağlı yükselme) bağlı 

olabileceği düşünülmektedir.

Ankara-Kızılcahamam 06/2013/233 no.lu işletme ruhsatlı jeotermal alanda 1984 yılından günümüze 

kadar ruhsat bilgilerine göre MTA Genel Müdürlüğü ve özel şirketler tarafından derinlikleri 

180-1.556,5 m, sıcaklıkları 45-86 ºC arasında değişen 12 tane sıcak su üretim (MTA-1A, MTA-7, 

KHD-1, KHD-2,  KHJ-1, KHJ-2, KHJ-3, İHL-

1, İHL-2, İHL-3, AL-1, KKD-1) ve 1 adet reenjeksiyon kuyusu (MTA-1) açılmıştır. Açılan kuyulardan 

günümüzde 8 tane üretim (MTA-1A, MTA-7, KHD-1, KHJ-1, KHJ- 3, İHL-2, İHL-3, AL-1) ve 1 tane 

reenjeksiyon (MTA-1) kuyusu kullanılmaktadır. Sıcak su üretim kuyuları ısıtma, sera ve termal 

turizm tesislerinde kullanılmaktadır.

Çalışma kapsamında, inceleme alanında yer alan mineralli su kaynakları (Kızılcahamam maden suyu ve 

Aksak-ASKOOP maden suyu), bir adet soğuk su çeşmesi (soğuk su çeşme-1) ve bir adet dere su örneği 

alınarak sıcak su kuyuları ile karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir.

Koruma alanı etüt çalışması kapsamında alanda aktif durumdaki sıcak su üretim kuyularından ve 

reenjeksiyon kuyusundan (İHL-2, İHL-3, KHD-1, KHJ-1, KHJ-3, MTA-1A, MTA-7 ve MTA-1) akışkan 

sıcaklıkları 63,2-78,3 ºC, pH değerleri 5,88- 7,79, elektriksel iletkenlik (EC) değerleri ise 

904-3.140 µS/cm; mineralli suların (ASKOOP maden suyu ve Kızılcahamam maden suyu) sırasıyla 

sıcaklık değerleri 23,8

ºC ve 35,2 ºC, pH değerleri 7,18 ve 7,26 ve elektriksel iletkenlik değerleri (EC) ise

2.420 µS/cm ve 4.790 µS/cm olarak ölçülmüştür. İnceleme alanında yer alan AL-1 kuyusu bakım 

yapılmakta olduğundan koruma alanı etüt çalışması kapsamında örneklenememiş olup bu kuyuya ait 

sadece Temmuz 2013’de Kurumsal Danışmanlık Çalışması kapsamında alınan su örneği değerleri 

bulunmaktadır.

Koruma alanları çalışması kaynak ve sıcak su sondajlarının her türlü kirletici dış etkenlerden 

korunması ve devamlılığının sağlanması amacıyla yapılmaktadır. Dolayısıyla bu çalışmada, doğal 

çıkış ve kuyuların her türlü kirletici dış etkenlerden korunması ve sürdürülebilirliğinin 

sağlanması, potansiyel alanın belirlenerek koruma altına alınması amacıyla, sahanın litolojik 

özellikleri, kayaçların geçirimliliği, çatlak ve kırık sistemleri gibi unsurlar göz önüne alınarak 

jeotermal kaynak koruma alanı sınırları, bu zon sınırlarında alınması gerekli önlemler ve izin 

verilebilecek hususlar belirlenmiştir.

Ankara-Kızılcahamam 06/2013/233 no.lu işletme ruhsatlı jeotermal alanda yapılan koruma alanları 

etüdü çalışmaları sonucunda belirlenen koruma alanları zonları ile uyulması gereken kurallara 

dikkat edilmesi bölge için önemli bir ekonomik değer olan sıcak suyun, uzun yıllar kullanılabilmesi 

ve gelecek nesillere aktarılabilmesi bakımından büyük önem taşımaktadır.

Bu çalışma ile belirlenen I., II. ve III. derece koruma alanı sınırları 1/10.000 ölçekli topografik 

harita üzerine işaretlenmiştir.