• ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU


2017 yılında MTA Genel Müdürlüğü adına ruhsatlı Elâzığ Merkez Cipköy AR:

09 ve Elazığ Merkez Poyraz AR: 10 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında

jeoloji, jeofizik ve hidrojeokimyasal çalışmalar yapılmıştır. Bu çalışmalar neticesinde

AR: 09 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında bir tanesi 800 m, diğeri 2.200 m

derinliğe sahip olmak üzere iki, AR: 10 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında

ise 800 m derinliğe sahip bir adet olmak üzere toplam üç adet sondaj lokasyonu

belirlemiştir (Karaca vd., 2018). Hem çalışma alanının jeotermal jeolojisinin

aydınlatılmasına katkı konması hem de muhtemel jeotermal kaynakların bölge

ekonomisine kazandırılması amacı ile etüt çalışmaları sonucu belirlenen lokasyonlarda

veya lokasyonlara en yakın olacak şekilde iki adet 800 m derinliğe sahip jeotermal

gradyan sondajı (EMC-2017/11, EMP-2018/3) ve bir adet 2.300 m derinliğe sahip

jeotermal araştırma sondajı (EMC-2018/5) yapılmıştır. Raporda, yapılan bu sondajlara ait

tüm çalışmalar ele alınmıştır.

800,00 m derinlikte tamamlan EMC-2017/11 jeotermal gradyan kuyusunda 0-

106,00 metreye kadar 8 ½” matkap ile ilerlenerek 0-96,00 m’ler arasına 6 5/8” kaynaklı

muhafaza boruları inilmiştir. Bu seviyenin çimentolanması sırasında boru arkasından

çimento gelişi gözlenmemiştir. Daha sonra 5 5/8” matkapla 798,00 metreye kadar

ilerlenmiştir. Bu derinlikte takım çekilip kuyuya karotiyer inilmiş, 798,00-800,00 m’ler

arasında karot alınmıştır. 800,00 m derinlikte tamamlan EMP-2018/3 jeotermal gradyan

kuyusunda 0-154,00 metreye kadar 8 ½” matkap ile ilerlenerek 0-150,00 m’ler arasına 6

5/8” kaynaklı muhafaza boruları inilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. Daha sonra 5 5/8”

matkapla 797,00 metreye kadar ilerlenmiş ve bu derinlikte takım çekilip kuyuya karotiyer

inilmiş, 797,00-800,00 m’ler arasında karot alınmış ve sonrasında kuyuda ilerleme

işlemleri tamamlanmıştır. Sonrasında ise 138,00-410,00 m'ler arası kapalı, 410,00-785,00

m'ler arası ise filtreli 4 1/2” K55 casing liner indirilerek kuyu teçhizi tamamlanmıştır.

EMC-2018/5 jeotermal araştırma sondajında iki kademeli kapalı, arkası çimentolu casing

ve tek kademeli liner teçhiz çalışmaları yürütülmüştür. Bu kapsamda; 505,00 metreye

kadar 17 ½” matkap ile ilerlenerek 0-499,09 metreler arasına 13 3/8“ K55 casing muhafaza

boruları inilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. Daha sonra 12 ¼” matkapla 1.172,00

metreye kadar ilerlenerek 0-1.159,00 metreler arasına 9 5/8” J55 casing muhafaza boruları

inilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. Bu operasyon sonrasında kuyuda 8 ½” matkapla

2.298,00 m’ye kadar ilerlenmiştir. 2.298-3.000 metreler arası iç çapı 6 1/8” olan

karotiyerle ilerlenerek kuyu tamamlanmıştır. Sonrasında ise kuyu teçhiz işlemleri için

1.133,15-2.298,00 m’ler arasına 6 5/8” K 55 casing liner indirilmiştir. İndirilen liner’lar

1.133,15-1.340,45 m'ler arası kapalı, 1.340,45-2.289,64 m'ler arası filtreli, 2.289,64-

2.2.298,00 m'ler arası kapalı olarak dizayn edilmiştir.

EMC-2017/11 jeotermal gradyan sondajında yaklaşık 0-1 m’ler arasında güncel

toprak örtü; 1-106 (?) m'ler arası siyah, kahverengi renkli, gaz boşluklu Pliyosen yaşlı

Solhan formasyonuna ait bazaltlar; 106 (?)-800 m’ler arasında ise Karabakır ve/veya

Kırkgeçit formasyonlarına ait çoğunlukla gri-yeşilimsi renkli marn ve daha az kiltaşı ile

az miktarda volkanik kökenli kumtaşları kesilmiştir. EMP-2018/3 jeotermal gradyan

kuyusunda yaklaşık 0-18 m’ler arasında, sondaj lokasyonu civarında haritalanamayacak

ölçekte yüzeyleyen, sarımsı beyaz renkli traverten; 18-476 m’ler arasında genel olarak

yeşilimsi gri renkli kiltaşı, marn, çok ince taneli kumtaşı ile kumlu kireçtaşından oluşan

Karabakır ve Kırkgeçit formasyonlarına ait sedimanter birimler; 486-510 m, 550-568 m,

616-620 m, 634-674 m, 718-748 m ve 797-800 m’ler arası m’ler arasında Keban

Metamorfikleri’ni keser şekilde, koyu yeşil renkli bol amfibollü (hornbled) kuvars

diyoritlerden oluşan Baskil mağmatitleri; 476-800 m’ler arasındaki geri kalan seviyelerde

2

ise kirli beyaz renkli, dolomitik rekristalize kireçtaşı ve koyu haki yeşil renkli epidot (?),

çoğunlukla kuvars mika-şistlerden oluşan Keban Metamorfikleri kesilmiştir. 2.300 m

derinliğindeki EMC-2018/5 jeotermal araştırma sondajında ise 0-2 m’ler arasında güncel

toprak örtü; 2-530 m’ler arasında genel olarak yeşilimsi krem renkli kiltaşı ve marnlar ile

yeşilimsi gri renkli kiltaşı, marn ve daha az kumtaşı ve konglomeralar ile çok daha az

miktarda, yer yer gri renkli organik maddece zengin (?) şeyller içeren Pliyosen yaşlı

Karabakır formasyonu ile Lütesyen-Üst Oligosen yaşlı Kırkgeçit formasyonu; 530-800

m’ler arasında genel olarak koyu yeşilimsi gri, siyah, bol pirit ve yoğun epidotlaşmalar

içeren, kırıklı/çatlaklı Koniasiyen-Santoniyen yaşlı Baskil Mağmatitleri’ne ait diyorit

porfirler ve 800-2.300 m’ler arasında üst seviyelerde (800-1.444 m’ler arası) genel olarak

koyu haki yeşil renkli epidot (?), çoğunlukla süt beyaz renkli kuvars ve metalik kahve

renkli biyotit bantlarından oluşan, kırık/çatlaklı kuvars mikaşistler ile alt seviyelerde

(1.444-2.300 m’ler arası) yer yer kuvars mikaşistlerin de olduğu dolomitik rekristalize

kireçtaşları kesilmiştir.

EMC-2017/11 jeotermal gradyan sondajında, çamur sürkülasyonunun

kesilmesinden yaklaşık 48 saat sonra 670 metreye kadar alınan termik-3 ölçüsüne göre

50 ve 100 metre aralıklarla hesaplanan gradyan değerlerine bakıldığında, gradyan

artışının negatif yönde olduğu görülmüştür. EMP-2018/3 jeotermal gradyan sondajı ise

kuyu takibi sırasında gözlemlenen jeolojik verilerin ve kuyu içerisinden alınan jeofizik

ölçümlerin müspet olması, 476 metrelerde rezervuar kayaya girilmesi ve jeotermal

akışkanın varlığının görülmesi gibi nedenlerle, teçhiz edilerek üretime açılmıştır. EMP-

2018/3 jeotermal gradyan sondajında, herhangi bir kuyu geliştirme çalışması yapılmamış

olmasına karşın 23 l/sn. ve 26,0 oC değerlerinde mineralli jeotermal akışkan elde

edilmiştir. 2.300 m derinliğinde tamamlanan EMC-2018/5 jeotermal araştırma

kuyusunda ise kuyu geliştirme çalışmaları ve ayrıca kuyu testleri yapılmıştır. Bu

çalışmalar hem asitleme öncesi hem de asitleme sonrası gerçekleştirilmiştir. Asitleme

öncesi 1.750-1.950 m aralığında geçirgen bir zonun varlığı tespit edilmiştir. Asitleme

öncesi yapılan üretim testlerinde yaklaşık 16,5 l/sn. artezyenik debide, 54,8 ºC

sıcaklığında jeotermal akışkanın varlığı anlaşılmıştır. Yapılan asitleme ve geliştirme

çalışmaları sonucu kuyunun geçirgenliği, üretim debisi ve kuyu başı sıcaklığında artışlar

gözlenmiştir. Asitleme öncesi 1,12 t/sa./bar olan enjeksiyon endeksinin yapılan kuyu

geliştirmeleri sonucunda 274,07 t/sa./bar seviyesine yükseldiği, 4,95 t/sa./bar olan üretim

endeksi değerinin ise 17,55 t/sa./bar seviyesine ve flash point (kaynama) noktasının 170

m’den 140 m seviyelerine yükseldiği gözlenmiştir. Üretim debisi ve sıcaklıklığı

değerlerinin ise 90 l/sn. ve 58,0-60,0 oC seviyelerine yükseldiği gözlenmiştir. Yapılan

asitleme çalışmaları sonucunda 1.775-1.850 m’ler arasında kalan seviyelerin önemli

oranda geliştiği gözlenmiştir. Yapılan testler sonucunda en çok gelişmenin ise 1.775-

1.800 m’ler arasında olduğu ve ana üretim zonlarının bu seviyelere karşılık gelmesi

gerektiği düşünülmüştür. 1.800-1.850 m’ler arasında kalan kısmının ise kısmen geliştiği

anlaşılmıştır.

EMC-2017/11 jeotermal gradyan sondajında üretim olmadığı için herhangi bir

analiz numunesi alınamamış olmasına karşın, EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusunda

üretim çalışmaları sonrası bir adet majör anyon katyon ile bir adet lityum kimyasal analiz

örneği; EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan ise asitleme öncesi ve asitleme

sonrası olmak üzere iki adet majör anyon katyon analiz örneği, asitleme sonrası üretilen

akışkandan ise bir adet lityum kimyasal analiz örneği alınmış ve MTA Genel Müdürlüğü

laboratuvarlarında analizi yaptırılmıştır. Ayrıca, üretilen jeotermal akışkanın kökeninin

anlaşılması amacı ile EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusundan bir adet ve EMC-

2018/5 jeotermal araştırma kuyusunda asitleme sonrası üretilen akışkandan bir adet

izotop numunesi alınmış ve DSİ Genel Müdürlüğü Teknik Araştırma ve Kalite Kontrol

(TAKK) Dairesi Başkanlığı laboratuvarlarında analiz ettirilmiştir. Yapılan majör anyon,

3

katyon kimyasal analiz sonuçları neticesinde EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusundan

alınan numune ile EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan asitleme öncesi alınan

jeotermal akışkana ait örneklerin Uluslararası Hidrojeologlar Birliği (AIH) sınıflamasına

göre değerlendirildiğinde; kalsiyumlu, magnezyumlu, sodyumlu, bikarbonatlı, mineralce

zengin, sıcak sular, EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan asitleme sonrası alınan

jeotermal akışkanın ise kalsiyumlu, sodyumlu, magnezyumlu, bikarbonatlı, mineralce

zengin, sıcak sular sınıfına girdiği anlaşılmıştır. Ayrıca alınan izotop numunelerine göre

EMP-2018/3 jeotermal gradyan sondajından ve EMC-2018/5 jeotermal araştırma

sondajından asitleme sonrası üretilen akışkanların meteorik kökenli, yüksek kotlardan

beslenen, derin dolaşımlı sular olduğu anlaşılmıştır.

Yapılan hesaplamalar sonucunda EMC-2018/5 jeotermal araştırma sondajında

elde edilen jeotermal akışkanın hem sera/konut ısıtmacılığı hem de termal turizm amaçlı

kullanılabileceği öngörülmüştür. Söz konusu jeotermal akışkan sadece termal amaçlı

kullanılırsa, yaklaşık 10.000 yatak kapasiteli bir termal tesis, sadece konut ısıtmasında

kullanılırsa 100 m2 eşdeğeri 700 konut, sadece sera ısıtmasında kullanılırsa yaklaşık

25.000 m2 sera alanı ısıtılabilir. Eğer akışkan sera ve termal amaçlı entegre olarak

kullanılmak istenirse, 20.000 m2 sera alanının ısıtılmasında ve yaklaşık 10.000 yatak

kapasiteli termal tesisin işletilmesinde kullanılabilir. EMC-2018/5 jeotermal araştırma

kuyusunun yaklaşık 400 m batı-kuzeybatısında, 800 m derinliğinde açılan EMP-2018/3

jeotermal gradyan kuyusundan artezyenik olarak 23 l/sn. debide ve 26,0 ºC sıcaklıkta,

EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusu ile benzer mineral özelliklerine sahip jeotermal

akışkan elde edilmiştir. EMC-2018/5 jeotermal araştırma kuyusundan elde edilen

akışkanın termal amaçlı kullanılması durumunda, EMP-2018/3 jeotermal gradyan kuyusu

suyu, ihtiyaç duyulacak soğutma suyu temininde kullanılabilir. Bu durumda, termal

kapasitenin daha da arttırılabileceği düşünebilmektedir

Rapor Özellikleri
Rapor No 13930
Rapor Adı ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU
Konu JEOTERMAL SONDAJ
Yer - Konum ELAZIĞ-MERKEZ
Dil TÜRKÇE
Yayın Tarihi 2020
Yazarlar Orhan KILINÇ Aydın ÇİÇEK Safa BAKRAÇ

ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU

  • Markalar MTA
  • Ürün Kodu: DR13930
  • Stok Durumu: Stokta var
  • 579,66TL


Etiketler: ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2017/11, ELAZIĞ-MERKEZ-POYRAZKÖY EMP-2018/3 JEOTERMAL GRADYAN SONDAJLARI VE ELAZIĞ-MERKEZ-CİPKÖY EMC-2018/5 JEOTERMAL ARAŞTIRMA SONDAJI KUYU BİTİRME RAPORU