ÖZ
Ülkemiz; kömür rezervleri açısından kendine yetebilecek rezervlere sahip bir ülke olduğu halde, kömür rezervlerinin büyük kısmının “kullanımı zor kömürler” olduğu bilinmektedir. Bu sebeple de kömürlerimiz ya doğrudan ya da lavvarlarda (kömür yıkama tesisleri) işlenerek termik santrallerde ve kısmen evlerde (bazı bölgelerde) kullanılmaktadır. Çevre açısından ise; özellikle hava kirliliği kontrol yönetmeliklerinin değişmesi ve etkili bir şekilde uygulanmasıyla linyitlerimiz pazar payını kaybetmekte, ülkemize yoğun biçimde ithal kömür girişi olmaktadır. Kişi başına enerji tüketiminin artması ve gelecek için yeni enerji kaynaklarının araştırılması bütün dünyada bilimin, mühendisliğin ve devletlerin önde gelen ilk amacını oluşturmaktadır. Seçilen Karapınar, Gölbaşı ve Hüsamlar kömürleri okside olmuş, yüksek nem, düşük kalori, yüksek kükürt ve toksidite, kullanım açısından sağlık sorunları yaşatabilecek metal içerikleri ile yeniden kıymetlendirmeye ihtiyaç duyulabilecek yapıdadır. Aynı şekilde Tunçbilek ve Soma kömür şlam atıkları da farklı bir bakış açısı ile mevcut kullanım alanlarının dışında alternatif bir yol geliştirilmesi planlanmaktadır.
Kömürün organik yapısında fonksiyonel karboksil, alkolik, fenolik, hidroksil, karbonil, metoksil, kinon, azot ve kükürt bağlı gruplar ne kadar yüksek ise sıvılaştırma ve gazlaştırma yeteneklerinin de daha yüksek olacağı anlamına gelmekte, bu durum kömür kimyasallarının daha kolay üretilebilmesi yolunu da açmaktadır. Bu statüde yer alan proje materyalleri ve asit özütleme ile oksidasyona uğratılmış kömürler de aynı yapıdadır. Proje kapsamında kullanılacak kömürlerin üç aşamalı olarak değerlendirilmesi incelenmiştir:
- Kömürlerin orijinal haliyle değerlendirilmesi
- Lavvar atıklarından geri kazanılan ince kömürlerin değerlendirilmesi
- Nitrik asitle okside edilmiş kömür örneklerinin değerlendirme olanaklarının araştırılması.
Bu projede doğal yolla okside olmuş (Gölbaşı, Hüsamlar, Karapınar) ve Tunçbilek ve Soma Şlam atıklarının asit oksidasyonu ile okside edilmiş örnekleri üzerinde organik çözeltiler ile sıvılaşma açısından verim tespiti yapılacaktır. Maksimum dönüşümü sağlayan organik çözeltilerle laboratuvar ölçeğinde külsüz kömür olarak tanımlanabilecek bir ürün, kalan atıktan ise ülkemiz toprak yapısına uygun, iyileştirilmiş yeni bir tarımsal ürün, gıda açısından da inorganik özütleme ve atık kömürden başlayarak alternatifli bir hayvan yemi preparatı geliştirilmesi planlanmaktadır.