1. ÖZET
Bu raporda, TKİ-GLİ-Tunçbilek 4 No’lu Şlam Havuzu’ndan temin edilen yaklaşık 1.500 kg numuneden MGS (Multi Gravite Seperatör) kullanılarak ince temiz kömür kazanımı; kazanılan kömürden dayanıklı ve yanma verimi yüksek briket üretimi, kil içeriği yüksek olan -0.038 mm fraksiyonundan ise yapı malzemesi ve sanatsal ürünler üretimine yönelik araştırmalar yer almaktadır.
Cevher Zenginleşme ve Metalurji Birimi Laboratuvarları’nda homojen hale getirildikten sonra +0.5 mm, -0.5+0.038 mm ve -0.038 mm fraksiyonlarına ayrılmış, hem giriş hem de her fraksiyondan kimyasal analiz örnekleri alınmıştır. Kimyasal analizler sonucunda numunenin giriş havada kuru alt ısıl değeri 2.067 kcal/kg; +0.5 mm fraksiyonu giriş havada kuru alt ısıl değeri 6.171 kcal/kg, -0.5+0.038 mm fraksiyonu giriş havada kuru alt ısıl değeri 3.943 kcal/kg,’dır.
Kimyasal analiz sonuçlarından yararlanılarak en iri fraksiyonu olan +0.5 mm fraksiyonunun doğrudan briket üretiminde kullanılmasına karar verilmiştir. Ara boyut olan -0.5+0.038 mm fraksiyonu, MGS ile zenginleştirildikten sonra +0.5 mm fraksiyonu ile birleştirilerek briket yapımında kullanılırken -0.038 mm fraksiyonu ise yapı malzemesi araştırmalarında değerlendirilmiştir.
MGS çalışmaları neticesinde kazanılan temiz kömür ile doğrudan kullanılacak +0.5 mm fraksiyonu birleştirilince, briket üretiminde kullanılacak havada kuru alt ısıl değeri 5.209 kcal/kg olan bir kömür konsantresi elde edilmiştir. Projenin ana hedeflerinden biri olan dayanıklı ve yanma verimi yüksek hava kanallı briket üretimine yönelik olarak farklı CMC (Sodyum Karboksil Metil Selüloz), kireç oranları, değişik ısı ve basınç parametrelerinin denendiği soğuk ve sıcak briketler yapılmış, bu briketlerin basma dayanımı testleri gerçekleştirilmiştir. Bu testler neticesinde en ideal koşullar olarak belirlenen 60 0C sıcaklık, %1.80 sönmüş kireç, %8.11 Hv CMC ve 70 bar basınçla hava kanallı briketler üretilmiştir.
Üretilen hava kanallı briketlerden standartlara uygun olarak seçilen 10 (on) adet briket, basma dayanımı testlerine tabi tutulmuş ve 100 kgf/cm2 değerine ulaşıldığı görülmüştür.
Akabinde hazırlanan hava kanallı briketlerle soba yakma testleri gerçekleştirilmiş, sonuçlar Tunçbilek lavvar ürünlerinden -18+10 cm boyutlarında olan kömürün yakma değerleri ile kıyaslanmıştır. Yapılan kıyaslama sonucunda hava kanallı briketin ısıl verimi (η) (%) 53.71 iken Tuçbilek parça kömürünün ısıl veriminin 51.60 olduğu; hava kanallı briketten alınan
2 / 53
toplam ısının 10770.97 kcal/kg, Tuçbilek parça kömüründen alınan toplam ısının 10328.60 kcal/kg olduğu görülmüştür.
Projenin bir başka hedefi olan Tunçbilek lavvar atığından elde edilen -0.038 mm tane boyutundaki kilden yapı malzemesi üretimi için kil-pomza, kil-uçucu kül katkılı tuğlalar üretilmiştir. Farklı parametrelerin denenmesi ile üretilen tuğlalar üzerinde yapılan testler neticesinde gerek pomza katkılı, gerekse uçucu kül katkılı ürünlerin standartlara uygun olduğu tespit edilmiş, Tunçbilek lavvar atığından elde edilen killerin yapı malzemesi üretmeye uygun olduğu belirlenmiştir.
Ayrıca yine Tunçbilek lavvar atığından elde edilen killerle üretilen sanatsal eserler Kurumumuzda düzenlenen etkinliklerde sergilenmiş, büyük ilgi görmüştür.