2006-2013 yılları arasında gerçekleştirilmiş olan bu projede Çankırı-Çorum Tersiyer Havzasında Kırıkkale-Sungurlu-Kızılırmak üçgeni içinde yüzlek veren denizel ve karasal Paleojen çökellerin jeolojik özellikleri incelenmiş ve bu çökellerden omurgalı ve omurgasız fosillere ilişkin paleontolojik veriler elde edilmiştir. Çalışma alanı olarak bu bölgenin seçilmiş olmasının başlıca nedeni, Türkiye’de bugüne dek çok az bilinen Oligosen yaşlı omurgalı faunalarını içeren fosil yataklarının bulunmuş olmasıdır. Çalışma alanındaki Bartoniyen-Priaboniyen yaşlı denizel çökellerin üzerinde uyumsuz olarak karasal ortamlarda çökelmiş Oligosen-Pleyistosen yaşlı tortul istifler yer almaktadır. Bölgedeki karasal Oligosen yaşlı çökeller üç formasyon halinde ayırt edilmiştir; bunlar alttan üste doğru İncik, Güvendik ve Kızılırmak formasyonlarıdır (Karadenizli vd., 2004, 2009). Adı geçen formasyonlar bu bölgede geniş yüzlekler verir. Arazinin nispeten çıplak ve engebeli olması nedeniyle yüzlek olanakları oldukça fazladır. Bu da jeolojik gözlemler ve fosil arama faaliyetleri için büyük kolaylıklar sağlar.
Projenin önemli bir kısmını oluşturan ve aynı zamanda projeye adını veren Baluchitherium cins adı altında bilinen dev gergedanlar bugüne dek kara üzerinde yaşamış en büyük memeli hayvanlardır. Bu cinse katılan türlerin erkek fertlerinde omuz yüksekliği 5 metrenin üstünde olabilir, ağırlıkları da on tondan fazladır. Baluchitherium (=Paraceratherium) ve ona eş değer olarak kabul edilen Indricotherium cinsleri Oligosen döneminde Moğolistan, Çin, Orta Asya ve Hint Yarımadası’nda nispeten yaygın olarak bilinirler. Gürcistan ve Balkanlar’da da dev gergedanların yaşadığı birkaç nadir fosille kanıtlanmıştır. Türkiye’de ise ilk buluntu 2002 yılında Çankırı-Çorum Havzası’nda Kırıkkale-Delice ilçesi yakınlarında bulunan bir ön kol kemiği parçasıdır. Dev gergedan Türkiye’de bugüne kadar sadece Çankırı-Çorum ve Tuzluca (Iğdır) havzalarında bulunmuştur. Bu veriler Anadolu’nun Oligosen’de Asya’nın orta ve güney bölgeleri ile bağlantılı olup benzer ortam ve iklim koşullarını taşıdığını göstermektedir (Oyal vd., 2014 a,b,c; Oyal vd., 2016 a,b; Oyal, 2016).
Baluchitherium’un içinde bulunduğu Paraceratheriinae alt ailesi, Orta Eosen-Oligosen zaman aralığında özellikle Asya’da yaşamıştır. Eosen’de yaşamış türlerde omuz yüksekliği 3 metreyi geçmez, zira hepsi nispeten kapalı ormanlık alanlarda yaşamış türlerdir. Boy artması Oligosen’de ortamın daha açık ve seyrek ağaçlı olmasıyla başlar ve özellikle
2
Paraceratherium ve Dzungariotherium cinslerinde görülür. Diş yapıları yaprak ve dallar yiyerek beslenmeye uyumludur (Oyal vd., 2014 a, b, c; Oyal, 2016).
2006-2013 yılları arasında MTA ve Paris Tabiat Tarihi Müzesi elemanlarından oluşan bir ekip proje kapsamında Çankırı-Çorum Havzası’nda yaygın yüzlekler veren Kızılırmak Formasyonu içinde dev gergedan ile ona eşlik eden omurgalı ve omurgasız fauna üzerine araştırmalar yaptı. Bu formasyon içinde Paraceratherium fosillerini içeren zengin yataklar bulundu. Henüz tanımlanmamış bir Paraceratherium türüne ait birçok ferdin iskeletinin hemen hemen bütün kemikleri toplandı. Toplanan fosillerin bir kısmı MTA Tabiat Tarihi Müzesinde sergilenmekte, bir kısmı ise Müze arşivinde koruma altındadır (Oyal vd., 2014 a,b,c; Oyal vd., 2016 a,b; Oyal, 2016). Paraceratherium ile aynı ortamda yaşamış daha küçük boyutlu gergedanlardan Aprotodon ve Protaceratherium, Anthracotheriidae ailesinden olan küçük su aygırı yapısındaki Elomeryx, sırtlanımsı bir etobur, küçük boyutlu otoburlar, kirpi, fare-sincap ve tavşan gibi mikro memeliler ile bir timsah türüne, kara ve tatlı su kaplumbağalarına ait buluntular Kızılırmak Formasyonu’nun oldukça zengin bir omurgalı faunasına sahip olduğunu göstermektedir (Antoine vd. 2008; Oyal vd., 2014 a; Oyal, 2016).
Elde edilen fauna ve yapılan kronoloji çalışmaları önceden Geç Miyosen olarak bilinen Kızılırmak Formasyonu’nun Geç Oligosen yaşta olduğunu ortaya koymuştur (Oyal vd., 2014 a, b, c; Oyal, 2016).