ÖZ
Eskişehir bölgesinde havza etütleri anlayışı ile kömür aramalarına yönelik olarak
yapılan ilk kapsamlı bilimsel çalışma Siyako vd. (1991)’e aittir. Söz konusu çalışmada,
havzadaki Tersiyer çökelleri kömürleşme açısından stratigrafik ve yapısal konumlarıyla
incelenmiştir. Orta ve Batı Anadolu’daki büyük kömür havzalarıyla deneştirmeler
yapılarak kömürleşmeye uygun çökel istifin özellikleri ortaya konmuştur.
Araştırmacılar, yaptıkları değerlendirmeler sonucunda sondajlı çalışmalarla havzanın
belirli kesimlerinde fay kontrollü, kömürleşmeye uygun gömülü çanakların
bulunabileceğini belirtmişlerdir.
2008 yılında MTA Genel Müdürlüğü’nde yapılan havzayla ilgili bir çalışma
toplantısında, bölgede 1991 yılında yapılan çalışmaya bizzat katılan MTA Genel
Müdürü Sayın Y. Z. Coşar tarafından, jeolojik harita üzerinde yapısal çanakların
olabileceği alanlar belirlenmiştir.
Aynı yıl içerisinde hemen başlanan sondaj çalışmalarında linyit oluşturabilecek
kiltaşı, silttaşı ve marnlardan oluşan istif kesilerek ortalama 250-450 m arasında değişen
derinliklerde, GB-KD doğrultulu iki horizon şeklinde kömür kesilmiştir. İki kömür
horizonu arasındaki gri yeşil renkli kiltaşı-silttaşı ardışımı içinde 5-60 m arasında
değişen kalınlıklarda bitümlü marn zonu yer alır. Üst kömür horizonu 0,50-31,40 m
arasında, alt kömür horizonu ise 0,50-38,60 m arasında değişmektedir. Üst horizonda
yer alan kömürlerin ortalama ısıl değeri 1.900 kcal/kg, alt horizonda yer alan kömürlerin
ısıl değeri ise 2.200 kcal/kg’dır. Her iki kömür horizonuna ait kömürlerin ortalama ısıl
değeri 2.050 kcal/kg civarında olup ortalama damar kalınlığı 13-14 m’dir. Kömürde
ortalama nem %34, kül %32, uçucu madde %21, sabit karbon %13 ve toplam kükürt
%1,5’dir.
Eskişehir-Alpu sahasına ait kömürlerde tespit edilen ana elementler Na, Mg, Al,
Si, P, K, Ca, Ti, Mn, Fe ve S olarak sıralanabilir. Kömürlerin ana element içeriklerinin
Dünya kömürleri ana element ortalamasına göre oldukça zenginleşmiş olduğunu
söylemek mümkündür. Kömür örneklerindeki bazı iz elementler ise V, Cr, Ni, Cu, Zn,
Rb, Sr, Ba, Pb ve Zr olarak tespit edilmiştir. Eskişehir-Alpu sahasına ait kömürlerde en
fazla bulunan polenler gymnospermler, gymnospermler içinde de en fazla oranda temsil
edilenler Cathaya polenleridir. Cathaya’yı Diploxylon tip Pinus polenleri takip eder, az
oranda Cedrus ve Haploxylon tip Pinus polenleri de gözlenmiştir. Söz konusu
palinolojik verilere dayanarak, çevrenin yüksek olduğu, iklimin gymnosperm
yetişmesine uygun sıcaklıkta, konifer ormanlarla kaplı olduğu söylenebilir.
Hiçbir sondaj verisine veya mostra verisine dayanmadan, tamamen bilimsel
yaklaşımlarla tespit edilen Eskişehir-Alpu havzasında 1,453 milyar ton kömür rezervi
belirlenmiştir.