Bentonit; esas minerali montmorillonit olan killer için yaygın ve ticari olarak kullanılan bir terim olup, en az %85 montmorillonit içeren yumuşak kolloidal özellikli bir alüminyum hidrosilikattır.

Bentonitler alüminyum, magnezyumca zengin volkanik kül, tüf ve lavların kimyasal ayrışmasından oluşmuş, ana minerali montmorillonit olan killerdir. Bu grubun mineralleri dioktahedral ve trioktahedral kristal sistemlerinden oluşmuştur. En çok tanınan mineralleri montmorillonitin yanı sıra baydellit, nontronit, hektorit ve saponit'tir.

Ülkemizde çeşitli yörelerde kullanılan baş kili, çamaşır kili, bebe toprağı ve pekmez toprağı gibi killer de genellikle bentonit’tir.

Bentonit-bentonitik killer suyla temasa geçince şişebilen, asitle aktiflendirilebilen, sondaj çamurlarını koyulaştırabilen ve geniş yüzey alanı gösterebilen kil mineralleridir (Grim, 1968).

Endüstriyel kullanımlar için bentonitin değerlendirilmesinde kimyasal bileşimden ziyade fiziksel özellikler çok önemlidir.

Bentonitler; esas itibari ile suda şişen “Na-bentonit” bu özelliği daha az olan “Ara Tip Bentonit” ve suda şişmeyen “Ca-bentonit” olmak üzere 3 ana grupta toplanırlar.

Bentonitlerin kimyasal bileşimleri hangi tip bentonit oldukları konusunda kesin bir bilgi vermemekle birlikte yaklaşım sağlamak ya da tahmin yapmaya yardımcı olabilir. Eğer bir bentonitte Na₂0+K₂0/Ca0+Mg0 oranı 1 ve daha büyükse Na- bentonit, 1’den küçük 1/3’e kadar olanlar ara tip bentonit, 1/3’den küçükse Ca- bentonit olarak adlandırılır.

Bentonitler asit, soda (Na₂C03), polimer ve benzeri reaktiflerle reaksiyona sokularak katkılı veya aktifleştirilmiş bentonit sınıflaması yapılır. Katkı maddesinin çeşidine bağlı olarak “Sodyum aktif bentonit”, “Aktif ağartma toprağı” veya “Polimer katkılı bentonit” olarak da adlandırılır.

Literatürde Na-bentonitler sondaj bentoniti olarak bilinmelerine rağmen Ca- bentonitler ise ağartma toprağı olarak bilinirler. Bentonitlerin en çok kullanım alanları sondaj, döküm, yağ sanayi ve diğer alanlardır.

Türkiye’nin bilinen en büyük Ca-bentonit yatağı Edirne-Enez-Yazır Köyü’nde olup, 3-4 yıldır özel bir firma tarafından işletilmektedir.

MTA Genel Müdürlüğünün 2011 ve 2012 yıllarında Trakya yöresinde yaptığı çalışmalarda Üst Miyosen yaşlı Ergene formasyonunda tespit ettiği bentonitik killer Ca-bentonit özelliğinde olup, büyük bir potansiyele sahip yataklardır.

Edirne-Enez-Yazır Köyü’ndeki özel bir firma tarafından işletilen yatak 1970 yılında MTA tarafından bulunmuş olan bir yatak olup, Hisarlıdağ Volkanitlerine bağlı olarak oluşmuştur.

Trakya yöresinde bentonit-bentonitik killer; Hisarlıdağ Volkanitleri, Danişmen Formasyonu, Süloğlu formasyonu, Ergene formasyonu ve Trakya Formasyonu’nda yer almaktadır.

Trakya bentonitlerinin hemen hemen tamamı Ca-bentonit ve ara tip bentonit’tir.

MTA Genel Müdürlüğü 2012 yılında Erikli ruhsat sahasında (Şekil 1) iki lokasyonda 20.00 ve 19.10 m’lik istikşaf sondaj yapmış olup, sırası ile 9.40 ve 16.80 m’lik bentonitik kil kesilmiştir.

2013 yılında aynı sahada 2 farklı lokasyonda toplam 76.50 m’lik sondaj gerçekleştirilmiş olup, bunlardan en derini TR-9/1 sondajı olup, bu sondaj 47.00 m bentonit kesmiştir. TR-9/1 sondajında kesilen bu bentonitik killer yüzeyden 40-42 m’ye kadar genelde siltli, bazı seviyeleri ise ince taneli ve silis kumludur. Asıl bentonit-bentonitik kile 42.00 m civarında girilmiş olup, sondaj metrajının sınırlı olması nedeni ile sondaj 54.50 m’de cevherli zonda durdurulmuştur.

Erikli ruhsat sahasında 2012 yılında yapılan sondaj karotlarından yarılanarak alınan numunelerin gelen ön analiz sonuçlarına göre Erikli ruhsat sahasındaki bentonit-bentonitik killer Ca-bentonit ve ara tip bentonit olup, ağartma değerleri prosedüre göre orijinal ve aktif olarak iyi ile kullanılabilir kalitededir.

2013 yılında ruhsat sahasında yapılan 2 adet sondajdan 1 tanesi ruhsat sahasının sahile yakın olması nedeni ile 20-22 m civarında kalitesiz silis kumu kesmiş olup, sondaj 22.00 m’de durdurulmuştur. Diğer 54.50 m yapılan sondajdan ise 11 adet ön teknolojik analiz amaçlı numune karotlar yarılanarak derlenmiştir.

Edirne-Keşan-Erikli yöresindeki bentonitler Tekirdağ ve Kırklareli yöresindeki bentonitlerden jenez olarak farklıdır.

Erikli yöresindeki bentonitlerin ana kayacı Hisarlıdağ volkanitleri olup, Tekirdağ-Kırklareli yöresindeki bentonitlerin ana kayacı Çantaköy tüfü’dür (?).