MTA Genel Müdürlüğü Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi’nce hazırlanan Kuzeybatı Anadolu Jeotermal Enerji Aramaları Projesi kapsamında yapılan bu çalışmada; MTA Genel Müdürlüğü-Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesince 2002 yılında Maden ve Jeotermal Kaynak Aramalar (Ön Etütler) Projesi-Bergama ve Poyracık (İzmir) Jeotermal Enerji Etütleri Projesi kapsamında Açıkgöz ve diğ., (2004) tarafından gerçekleştirilen jeolojik, hidrojeokimyasal, elektrik, gravite ve manyetik yöntemlerle yapılan jeofizik etüt çalışmaları sonucu belirlenen lokasyonda jeotermal akışkan üretimine yönelik olarak 750 m derinlikte jeotermal araştırma sondajı (BMTA-1) gerçekleştirilerek, 60 l/s debide, 62 0C sıcaklıkta jeotermal akışkan üretimi sağlanmıştır. BMTA-1 sondaj çalışmalarına ilave olarak, BMTA-1 jeotermal enerji araştırma sondajı çalışması başlatılmadan önce 2005 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından Bergama Belediye Başkanlığı adına ücretli olarak yapılan 694 m derinliğe sahip BÇ-1 jeotermal enerji üretim sondajında da temizlik, üretim ve test çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Her iki kuyuda da test çalışmaları yapılmıştır.
İnceleme alanı içerisindeki en yaşlı kaya birimi, kumtaşı, çakıltaşı, silttaşı, kumlu silttaşı, kaba taneli konglomeratik kumtaşı, grovak, fillat, yer yer spilit ve diyabaz daykları ve olistostromal kireçtaşı blokları ile temsil edilen, yer yer şist tanımlaması varacak şekilde düşük dereceli metamorfizma geçirmiş Alt Triyas yaşlı Kınık Formasyonu’dur. Çakıltaşı, kumtaşı, kumlu kireçtaşı, silttaşı ve kireçtaşı blokları ile temsil edilen Kapıkaya Formasyonu, Orta Triyas yaşlıdır. Bunların üzerine uyumsuz olarak gelen Sağancı Volkanitleri honrnblend andezit, biyotit-hornblend andezitle temsil edilir ve Alt Miyosen yaşlıdır. Üzerine uyumlu olarak gelen Ballıca Formasyonu, Alt-Orta Miyosen yaşlı olup, çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı ve piroklastik ara katkıları ile temsil edilir. Killi kireçtaşı, kil, marn, silttaşı, kumtaşı, çakıltaşı, kiltaşı ve yer yer piroklastik ara katkılı Soma Formasyonu, Alt-Orta Miyosen yaşlı olup, Ballıca Formasyonu üzerine uyumlu olarak gelir. Çeşitli yerleşim dinamiğine sahip, Neotektonik dinamiklerin etkisinde gelişen Neovolkanizma’yı temsil eden ürünlerden, piroklastik akıntı ve döküntü çökelleri Soma Formasyonu üzerine gelir. Yer yer de yanal geçişlidir. Üzerine gelen aynı yaşlı, daha çok andezitik malzemeden oluşan blok ve kül akması Orta Miyosen yaşlıdır. Bunların üzerine gelen ve piroksen andezit, hornbled andezitlerle temsil edilen Sindel Volkanitleri’nden, K/Ar yöntemi ile 15,6±0,8 my radyometrik yaş elde edilmiş olup, bu da Langiyen’e karşılık gelir. Dom dinamiği ile yerleşen, olivin bazalt, andezit, trakiandezit, biyotit-hornblend andezit ile temsil edilen ve Bakırçay Domlar Grubu olarak adlandırılan birim Orta Miyosen (15,5±0,3 my) yaşındadır. Kum, kil, çakıl boyutlu malzemeden oluşan Kuvaterner yaşlı Alüvyon ise sahadaki tüm birimleri uyumsuzlukla örten en genç birimdir.
Bölgede, Orta Miyosen’de başlayan çarpışmanın sonucu olarak etkili olan, yaklaşık K-G yönlü gelişen sıkışma tektonik rejimi genelde tüm bölgenin ve inceleme alanının jeodinamik evriminde en etkili unsurdur. Jeolojik anlamda Muğla-Afyon fay zonu ile Bursa-Eskişehir fay zonu arasındaki dilimi oluşturan ve Şengör (1980)’ün tanımladığı, Türkiye’nin beş tektonik bölgesinden birisi olan, Batı Anadolu Graben Bölgesi’nde yer alan inceleme alanının jeodinamik evrimini, yapısal unsurlarını ortaya koyacak ve deformasyon tipini belirleyecek veriler sahada da gözlemlenebilmektedir.
BMTA kuyusu 750 m’de tamamlanmıştır. Sondajda; 0-54,00 m’ler arasında, çakıl, kum, kil ve siltten, 54,00-104,00 m’ler arasında ise volkanik malzemeden türemiş çakıl, kum ve kilden oluşan Alüvyon, 104,00-750,00 m’ler arasında; 122,00-180,00 m’ler arasında altere, 180,00-482,00 m’ler arasında yoğun altere olmuş, yer yer
2
killeşmiş, silisifiye, az kloritleşme, yer yer pirit içeren ve alt seviyeleri bol çatlaklı andezit, biyotit-hornblend andezit, biyotit andezit, piroksen andezitten oluşan Sindel Volkaniti’ne ait litolojiler kesilmiştir.
BMTA-1 sondajında kuyudan gelişi önlemek ve ilerleme emniyetini sağlamak amacıyla 0,00-87,00 m’ler arası 13 3/8” çaplı kapalı boru ile kapatılarak boru arkası çimentolanmıştır. Yüzeyden gelecek soğuk su girişlerini engellemek ve kirlenmeyi önlemek için 0,00 m’den 224,00 m’ye kadar 9 5/8” çaplı kapalı boru indirilerek etrafı çimentolanmıştır. Kuyu bitiminde kuyu içi jeofizik log ölçüleri (termik, rezistivite, SP ve gamma-ray) alınarak, kuyuda üretim borularının teçhiz planı hazırlanarak, 218,00-749,00 m’ler arası ise 6 5/8” kapalı ve filtreli borularla teçhiz edilerek kuyu üretime açılmıştır.
BMTA-1 sıcak su kuyusunda teçhiz ve temizlik işleminden sonra kuyu bitirme (statik sıcaklık, statik basınç, dinamik sıcaklık, dinamik basınç, build-up, water loss, çok debili enjeksiyon ve fall-off), kompresör ve pompa ile kuyu geliştirme ve üretim testleri gerçekleştirilmiştir. Kuyuda artezyenik üretim olup, 1,5 l/s’lik artezyen debisi mevcuttur. Kuyu bitiminde 714,00 m derinlikte kuyuda alınan statik sıcaklık ve statik basınç değerleri 59,59 oC ve 69,47 bar olarak ölçülmüştür. Kuyuda 171 m’den 2 saat süre ile yapılan kompresörle kuyu geliştirme çalışmaları sonunda akışkana ait ilk üretim değerleri 22 l/s ve 58,5 oC olarak belirlenmiştir. 17 saatlik kompresör uygulaması sonrasında ise debi 24,04 l/s (86, 55 t/sa) olarak ölçülmüştür. Bu debide üretim yapılırken kuyuda 714,00 m’de ölçülen dinamik sıcaklık ve dinamik basınç değerleri sırasıyla 60,08 oC ve 61,25 bar’dır. Maksimum dinamik sıcaklık ise 695 m’de 61,35 oC‘dir. Kuyuda build-up, water-loss ve çok debili enjeksiyon fall-off testleri yapılmış, Build-up testi sonucunda üretim indeksi (P.I) 11,76 (t/sa)/bar olarak belirlenmiştir. Kuyuya 6 l/s debide 30 m3 su basılarak yapılan water-loss testi sırasında aynı debide, 714,00 m’de ölçülen sıcaklık 60,74 oC’dir. Çok debili enjeksiyon testleri sırasında maksimum debide (23,41 l/s) WHP basıncının düşmesi üzerine kuyuda 7 saat süre ile tekrar kompresörle geliştirme işlemi yapılmış ve bu uygulamadan sonra kuyuda debi 26,87 l/s (96,73 t/sa)’ye yükselmiştir. Çok debili enjeksiyon testi sonrasında enjeksiyon endeksi (İ.İ) 9,6221 (t/sa)/bar olarak belirlenmiştir.
Kuyuda, pompa testi hizmet alımı şeklinde yaptırılmıştır. Kuyu tarım arazisi içinde olduğu için yaklaşık 250 m uzaklıktaki sulama kanalına deşarj sırasında değerler ölçülmüştür. Pompa testi ile kuyuda ihtiyaç duyulan debide üretim yapmak için seçilecek pompa için değerler belirlenmiştir. Örneğin 60 kg/s debide üretim yapmak için dinamik seviyenin 82,5 m’ye düşeceği bu nedenle pompanın bu seviyenin altına indirilmesi gerekmektedir.
2005 yılında Bergama Belediye Başkanlığı’na ücretli olarak yapılan Bergama BÇ-1 sondaj kuyusunda BMTA-1 sondajına başlamadan önce temizlik, statik sıcaklık, water loss, çok debili enjeksiyon ve üretim testleri yapılmıştır.
Suların yüzeye ulaşana kadar geçirdikleri süreç, su-kayaç etkileşimi, karışım oranı, hidrojeokimyasal fasiyes gibi bilgilere ulaşılabilmek için su kimyasına yönelik olarak kuyudan su numunesi alınarak, analiz sonuçları değerlendirilmiştir. Uluslararası Hidrojeologlar Birliği sınıflamasına göre BMTA-1 kuyusuna ait su sodyumlu-sülfatlı, bikarbonatlı, florürlü sıcak sular sınıfına girmektedir.