2007-2008.30.16.01.d-f no.lu ‘Çankırı-Çorum Havzasını Çevreleyen Ofiyolitik
Kayaçların Jeolojisi: Petrojenezi, Tektoniği ve Cevher İçerikleri’ projesi kapsamında yapılan
çalışmalar, 2007 ve 2008 yıllarında, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü (Ankara),
Jeoloji Etütleri Dairesi tarafından hazırlanan projeler kapsamında yürütülmüştür. Bölgedeki
ofiyolit dilimleri ve ofiyolitli mélanjın jeolojisi, petrografisi, kaya kimyaları ve jeokronolojisi
çalışılmıştır. Bununla birlikte, ofiyolitik istifinin peridotitlerine bağlı olarak oluşmuş kromit
cevherleşmesinin kimyası incelenmiş ve ofiyolitlerin oluşum modeli ile ilgisi araştırılmıştır.
Elde edilen verilerle, Ankara Mélanjı olarak bilinen bölgenin jeodinamik evrimine katkı
koymaya çalışılmıştır. Ayrıca, kenet kuşağını çevreleyen kıtasal birimlerin genel jeolojisi
anlatılmıştır.
Bölgedeki ofiyolit dilimleri; Eldivan (Çankırı) Ofiyoliti, Edige (Ankara) Ofiyoliti,
Beynam (Ankara) Ofiyoliti ve Boğazkale (Çorum) Ofiyoliti olarak incelenmiştir. Tipik
ofiyolitli mélanj ise Yapraklı (Çankırı) ve Kalecik (Ankara) dolayında gözlenmiştir. Ofiyolit
istiflerine ait kayaçlardan gerek paleontolojik ve gerekse radyometrik yaş tayinlerine göre,
Liyas (plajiyogranitlerden radyometrik yaş bulgusu) ile Santoniyen (pelajik kireçtaşlarından
paleontolojik yaş bulgusu) arası yaş verileri elde edilmiştir. Bu bulgu, en azından Triyas’tan
Üst Kretase’ye kadar okyanusal litosferin varlığını (Tetis Okyanusu) işaret eder. Ofiyolitler,
okyanusal litosferin kalıntıları oldukları için okyanusal litosfer üzerinde gelişen
deniztepesinin, okyanusal platosunun ve adayaylarının volkanik kayalarını, piroklastik,
volkaniklastik ve sedimanter kayalarını çalışma alanında görmek mümkündür. Ankara
Mélanjı, çoğunlukla okyanusal kaya dilimlerini veya megabloklarını içermektedir. Bu
nedenle, yitim zonu eklenir prizmayı temsil etmektedir. Ofiyolitli birimlerin üzerinde
Senomaniyen-Santoniyen yaşlı flişel çökeller uyumsuz olarak bulunmakla beraber eklenir
prizmadaki ekaylı yapılardan dolayı, genellikle okyanusal kaya dilimleri ile Üst Kretase
flişinin tektonik dokanaklı olduğu gözlenmiştir.
Bölgede incelen ofiyolit istifleri, en temel anlamı ile Steinmann üçlüsü olarak bilinen
peridotit, gabro-diyabaz, spilit-çört-çamurtaşı üçlüsünü içermektedir. İsimlendirilen ofiyolit
dilimleri, SSZ-tipi (suprasubduction zone/yitim üstü ofiyolitleri/suprasübdüksiyon) oldukları
tespit edilmiş, fakat ofiyolitli mélanj içerisindeki ofiyolit istifine ait mafik-ultramafik kaya
bloklarının ise MORB-tipi (mid-ocean ridge basalts/okyanus-ortası sırt bazaltları) karakterli
oldukları anlaşılmıştır. Ankara Mélanjı, okyanus-içi dalma-batma zonunda gelişmiş bir
eklenir prizmayı temsil ettiği için okyanusal litosferin sürüklenerek yitime maruz kalması
sonucu üzerine oluşan denizaltı tepesi ve okyanusal platolar da yitim mélanjina katılırlar