Çalışma alanında yüzeyleyen kaya türleri Arap platformunun bir bölümünü oluşturan
litostratigrafi birimleridir. Bu birimlerin tabanında ne tür kaya birimlerinin olduğu
gözlenmemekle beraber, Eosen’den günümüze değin kaya stratigrafi birimlerinden oluşmuş
bir istif görülmektedir. Eosen’den Alt Miyosen’e kadar, kesiksiz devam eden bu istif ilk kez
“Şanlıurfa Grubu” olarak adlanmış ve tanımlanmıştır. Söz konusu grup, Orta-Üst Eosen
Birecik, Orta Eosen-Oligosen yaşlı Gaziantep, Oligosen-Alt Miyosen Tektekdağları ve Alt
Miyosen Fırat formasyonları olarak yeni bir adlama ve tanımlama yapılmıştır. Grubu
oluşturan formasyonlar birbirleriyle düşey ve yanal geçişli benzer litostratigrafi birimlerinden
oluşmuştur. Benzer ve duraylı çökelme ortamlarında oluştukları için, indeks fosiller geniş bir
zaman aralığına yayılmıştır. Formasyonların geçiş zonlarında farklı katları karekterize eden
fosiller birlikte bulunurlar. Bu nedenle, formasyonların yaşları geniş bir zaman aralığını
kapsar. Birimler; duraylı çökelme ortamı ve platform tipi çökellerin karekteristik özelliklerini
gösterirler. Şanlıurfa grubunu oluşturan formasyonlar, genellikle tebeşirli kireçtaşlarından
oluşmuştur. İstifin farklı seviyelerinde, yer yer tebeşirli kireçtaşı, tebeşirli marn, marn,
tebeşirli kiltaşi, kiltaşı ardalanımından oluşmuştur. İstifin farklı seviyeleri içerisinde, farklı
kalınlıklarda çört tabaka ve yumruları görülür. Şanlıurfa grubunu oluşturan istif sıcak ve sığ
denizel bir ortamda çökelmiştir. İlk kez bu çalışmada belirlenmiş ve tanımlanmış Orta
Miyosen yaşlı “Ceylanpınar formasyonu”, sıcak ve sığ denizel ortam koşullarında çökelmiş
olup, bir taban konglomerasıyla Şanlıurfa grubunu oluşturan formasyonların oluşturduğu
istifin üzerine, açısal bir uyumsuzlukla gelir. Ceylanpınar formasyonu çakıltaşı, marn, jips ve
kireçtaşı üyelerine ayrılmıştır. Kireçtaşı üyesi çoğunlukla makro fosil ve kavkı yığışımından
oluşmuş kokinalı tebeşirli kireçtaşlarından oluşmaktadır.
Çalışma alanı ve yakın çevresinde Ceylanpınar formasyonu ve Şanlıurfa grubu
üzerine, Alt Pliyosen Karacadağ volkanitlerinin bazalt üyesi ile karasal ortamda çökelmiş
Kuvaterner yaşlı Harran formasyonu açısal uyumsuzlukla gelmektedir. Alüvyon, akarsu
taraçaları (eski alüvyon), heyelan ve yamaç döküntüleri Kuvaterner’in en genç birimlerini
oluşturmaktadır.
Çalışma alanı ve bölgede, ilk kez bu çalışmada Kuvaterner yaşlı kalker kabuk oluşumu
belirlenmiştir. Özellikle Şanlıurfa grubunu oluşturan tebeşirli kireçtaşlarının dış yüzeyinde,
morfolojiyi ve topografyayı bir zırh gibi kaplamıştır. Morfolojik bir mühür oluşturmuştur.
Çok sert bir kalker kabuğun geliştiği belirlenmiştir. Bu kalker kabuklaşma, tebeşirli
2
kireçtaşlarının içeriğine göre farklı tür ve şekillerde gelişmiştir. Kalınlığı yer yer 1cm ile 20 m
arasında değişmektedir.
Çalışma alanı ve bölgede tarım arazisi olarak kullanılan verimli kırmızı-kahve renkli
toprakların çöl/kum fırtınası ile bölgeye getirilip, araziye serpiştirilmiş lös tozları (rüzgâr
alüvyonu) olduğu, ilk kez bu çalışmada belirlenmiştir. Araziye serpiştirilmiş bu lös tozları
(topraklar) yağış sularıyla çöküntü, düz ovalara taşınarak, depolanmıştır. Karasal ortamda
oluşmuş, ekilebilecek geniş alanları geliştirmiş, arjili topraklar olduğu belirlenmiştir (Harran
Formasyonu). Ayrıca bazı öncel çalışmalarda volkanik birim olarak haritalanmış alanların,
volkanik kaya örtüsü olmadığı, arjili topraklar üzerine yağış-sel sularıyla taşınmış bazalt blok
yaygıları olduğu belirlenmiştir (güncel alüvyon yelpaze çökelleri). Bu bazalt blok yaygıları iş
makineleriyle temizlenerek, alttaki arjili toprakların ekilebileceği belirlenmiştir.
Erken Miyosen sonrası, Anadolu ve Arap levhalarının çarpışmaları sonucunda çalışma
alanı ve bölgede, Arap levhası içerisinde KD-GB, KB-GD yönlü doğrultu atımlı, ters ve oblik
fay sistemleri, aynı yönlü kırık ve çatlak sistemleri gelişmiştir.
Çalışma alanı ve çevresinde gelişen sıkışmalı tektoniğe bağlı olarak yaklaşık D-B
yönlü bindirme ve ters faylar gelişmiştir. Bunun sonucunda K-G yönlü açılma çatlaklarına
bağlı olarak gelişen impaktojen türü riftleşmelerden, volkanik çıkışlar olmuştur. Bu volkanik
çıkışlar, genellikle levha içinde gelişmiş kırık ve açılma çatlak sistemleri boyunca yüzeye
kadar lav çıkışları şeklinde olmuştur. Volkanik aktivitede piroklastik malzeme çıkışı sınırlı
olmuştur. Genellikle, olivinli ve piroksenli bazalt lavları olup, ultrabazik bileşimlidir. Üst
manto kökenli olan bu olivin-ojit bileşimli levhamsı (tablamsı, urganımsı/“Pahoehoe”) lavlar,