Bu çalışma Malik Battal ve Ali Penez ile MTA Genel Müdürlüğü arasında yapılan
sözleşme gereği Enerji Hammadde Etüt ve Arama Dairesi tarafından “Ücretli İşler”
kapsamında, Çorum İli Merkez İlçesi Samsun karayolu üzerinde bulunan Malik Battal’a ait
AR:001 ve Ali Penez’e ait AR:002 Arama Ruhsatlı Jeotermal Sahalarının çevresel etkilerle
kirlenmesinin önlenmesi, korunması ve geliştirilmesine yönelik jeolojik, hidrojeolojik,
jeotermal ve jeokimyasal çalışmaları içeren Koruma Alanları Etüdünün yapılması amacıyla
5686 sayılı Yasa ve Yönetmelik hükümleri gereği 22/04/2009-03/05/2099 tarihleri arasında
gerçekleştirilmiştir.
Çalışma alanını da içerisine alan Çorum Merkez ilçesi ve yakın civarının 1/25.000 ölçekli
jeoloji haritasında yer alan kaya türleri Paleozoyik’ten Kuvaterner’e kadar olan zaman
aralığını temsil eden metamorfik, çökel kayalar, volkanik kayalar ve güncel çökellerden
oluşur. Çalışma alanının temelinde Üst-Orta Triyas yaşlı kristalize kireçtaşı bloklu Devecidağ
karışığı yer almaktadır. Devecidağ karışığı içerisinde Triyas ve daha yaşlı kristalize
kireçtaşları Kızılcın Kireçtaşı olarak ayırtlanmıştır. Üzerine uyumsuz olarak Üst Jura-Alt
Kretase yaşlı çört bantlı, yumrulu kireçtaşlarından oluşan Ferhatkaya formasyonu
gelmektedir. Birim Eosen yaşlı kumtaşı ara seviyeli silttaşı-kiltaşı-marn ardalanması ve
andezitik sil ve dayklardan oluşan Yoncalı formasyonu tarafından geçişli olarak örtülür.
Yoncalı formasyonu üzerinde, Eosen yaşlı kumtaşı-kiltaşı ara katkılı volkanik kumtaşı,
aglomera, tüf ile andezitik-bazaltik lav, andezitik sil ve dayklardan oluşan Bayat formasyonu
geçişli olarak yer almaktadır. Bu formasyonun üzerini Üst Miyosen yaşlı gevşek çakıltaşıkumtaşı-
çamurtaşı ve çamurtaşı içerisinde kiltaşından oluşan Kızılırmak formasyonu
uyumsuzlukla örter. Kızılırmak formasyonunun üzerinde ise yine Üst Miyosen yaşlı alta
kumtaşı mercekli, jips kristalli, çamurtaşı, kiltaşı ile jipslerden oluşan Bozkır formasyonu
geçişli olarak yer alır. Bu birimlerin üzerini uyumsuz olarak örten ve geniş bir yayılıma sahip
olan yanal-düşey yönde birbiri ile geçişli çakıltaşı, kumtaşı çamurtaşından oluşan
Büyükşeyhefenditepe formasyonu Pliyosen yaşlıdır. Çorum Ovası’nda geniş alanlarda yayılan
Kuvaterner oluşuklar gevşek çakıl, kum, silt, kil boyutundaki malzemeden oluşur ve üstüne
geldiği formasyonu uyumsuzlukla örter.
Çorum Havzası batı ve güneyinden İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Kuşağı, doğusundan
Sakarya Kıtasının temel kayaları ile bu temel kayalar üzerinde örtü şeklinde yer alan Liyas-
Alt Kretase ve Eosen yaşlı istiflerle sınırlanır. Bu istifler, farklı kaya türleri ve yaş ilişkilerinin
ayırtlanabildiği, farklı yapısal niteliklere ve tektonik özelliklere sahiptir.
Bölgede etkin olan tektonizma nedeniyle, inceleme alanında yer alan formasyonlar yoğun
şekilde etkilenmiştir. İnceleme alanında paleotektonik ve neotektonik dönemde etkin olan
faylar mevcuttur. Çorum Havzasını kuzey ve doğudan sınırlayan temel ve örtü kayalarına ait
birimlerde doğu-batı ve kuzeydoğu-güneybatı yönde uzanan tektonik hatlar ve havzaların
geliştiği gözlenir. Eosen birimlerinin graben şeklinde, küçük boyutlu çöküntü alanında
yeraldığı görülür. Bu alanda tektonik hatların, fayların denetiminde gelişen havzaların gidişi
ve kıvrımların eksen uzanımları doğu-batı, çoğunlukla kuzeydoğu-güneybatı yöndedir.
Çalışma alanındaki istif içerisinde Devecidağ karışığı içerisindeki Triyas ve daha yaşlı
orta-kalın tabakalı, masif, sert, sağlam, erime boşluklu, yoğun çatlaklı-kırıklı kristalize
kireçtaşlarının rezervuar kaya özelliğinde olduğu belirlenmiştir. Çalışma alanında geniş bir
yayılım gösteren Pliyosen yaşlı Büyükeyhefenditepe Formasyonuna ait gevşek tutturulmuş
çakıltaşı, kumtaşı ve çamurtaşı seviyeleri ise örtü kaya özelliği göstermektedir, ancak
kalınlıkları fazla değildir.
4
Çalışma alanında bulunan Malik Battal’a ait 001 ruhsat nolu Jeotermal Alanda 1 adet
(MB-1), Ali Penez’e ait 002 ruhsat nolu Jeotermal Alanda 1 tanesi kullanılan (AP-1), 3 adet
olmak üzere toplam 4 adet sıcak su kuyusu açılmıştır. Bunların dışında, AP-1 kuyusunun
yaklaşık 60 m kuzeydoğusunda bir benzinlik içerisinde ve MB-1 kuyusunun yaklaşık 200 m
güneydoğusunda bir benzinlik içerisinde soğuk su amaçlı açılan kuyularda da, sıcak su elde
edilmiştir. AP-1 kuyusunun derinliği 58 m, MB-1 kuyusunun derinliği ise 477 m’dir.
Benzinliklerde açılan kuyuların derinliklerinin ise yapılan sözlü görüşmelerde 63-135 m
arasında değişmekte olduğu bilgisi alınmıştır. Ayrıca Ilıcabağları mevkiinde açılmış olan çok
sayıda sığ derinlikli kuyu bulunmaktadır.
Çalışma alanında gerçekleştirilen kaynak koruma alanı etüdü kapsamında yapılan arazi
çalışmasında, sıcak su kuyularına ait koordinatlar belirlenmiş ve fiziksel ölçümler yapılmıştır.
Bu ölçümlere göre, kuyulardan elde edilen suların sıcaklıkları 21-27,4 ºC, EC’leri 1097-1574
μmho/cm ve pH’ları 7,29-7,85 arasında değişmektedir.
İnceleme alanında aktif kırık hatlarını belirlemeye yönelik toprakta ve suda gaz ölçümleri
yapılmıştır.
Koruma alanı çalışması yapılırken daha önceki çalışmalarda bahsedilen sıcak su kuyuları
ile yeni açılan sıcak su kuyuları dikkate alınmıştır. Kaynak başında yapılan kuyu-kaynak
kimyasal analiz sonuçlarına göre sıcak ve soğuk su karışımının varlığı, jeotermal alanın
yönelimi ve kirletici unsurlar dikkate alınmıştır.
Koruma alanları çalışması kaynak ve sıcak su sondajlarının her türlü kirletici dış
etkenlerden korunması ve devamlılığının sağlanması amacıyla yapılmaktadır. Sahanın
litolojik özelliklerine göre; kayaçların geçirimliliği, çatlak ve kırık sistemleri gibi unsurlar göz
önüne alınarak, belirlenmiş bu zonlarda alınması gerekli önlemler bu çalışmada belirtilmiştir.
Çalışma alanında sıcak su sondajlarının yer aldığı bölge ile sıcak suların yüzeye çıkış
yolunu sağlayan fay ve kırık sistemleri I.Derece koruma alanı sınırı içerisine alınmıştır. Ek-
2’de görülen; sıcak su kuyuları ve muhtemel sondaj alanlarını içine alan bölge I. Derece
koruma alanı sınırıdır. Yapılan çalışmaların değerlendirilmesi sonucunda ortaya konulan
muhtemel jeotermal potansiyel alan II. Derece koruma alanı sınırı olarak belirlenmiştir. II.
Derece koruma alanı sınırı dışında kalan ve drenaj alanını kapsayan bölge III. Derece koruma
alanı sınırıdır.