• AĞRI-KARS-IĞDIR-VAN SAHALARI JEOFİZİK ÖZDİRENÇ ETÜDÜ

MTA Genel Müdürlüğü Jeofizik Dairesi Başkanlığı’nın yürütmüş olduğu 2012-
31.14.01-2 kod nolu Türkiye Rejyonal Jeoelektrik Haritalarının Çıkarılması projesinin
bu yılki bölümü Kars, Iğdır, Ağrı ve Van illerindeki Neojen yaşlı sahalarda yapılması
planlanmıştır. Çalışmaya konu olan sahaların Iğdır ve Ağrı bölümünde kalan kısmı Iğdır
da açılan Jeofizik Kamp şefliği tarafından yürütülmüştür. Kamp çalışma alanı sınırları
Iğdır ili merkezli olmak üzere kuzeyde Ermenistan sınırı, güneyde Ağrı dağının güneyi,
İran sınırı Gürbulak kapısı, Doğubayazıt ilçesi ve Ağrı ili arasındaki bölgedir. Ayrıca
kuzey batıda Kağızman ilçesi yakınlarından başlayarak doğuda Nahçivan sınırına kadar
olan Neojen yaşlı saha kamp şefliğinin çalışma alanları olarak belirlenmiştir.
Jeofizik arazi çalışmaları, doğru akım elektrik yöntemlerinden olan düşey
elektrik sondaj (DES) ölçüsü alınarak gerçekleştirilmiştir. Bu çalışmada taban kayaç
olarak Neojen yaşlı birimlerin altındaki tabakalar hedef alındığından, açılımlar genel
olarak taban kayacın derinlik durumuna göre AB/2 aralığının 2000 ile 4000 metre
arasında olması öngörülmüştür. Ancak çalışma sahasının genelinde Neojen yaşlı
birimlerin kalınlığının 2500 metreden daha kalın olduğu düşünüldüğünden AB/2
mesafesi yer yer 3000 ile 4000 metre arasında çalışılmıştır.
Projenin arazi çalışmaları 01.05.2012 ile 17.08.2012 tarihleri arasında yaklaşık 4
aylık bir süre içinde yürütülmüştür. Bu zaman aralığında toplam 103 noktada DES
ölçüsü alınmıştır. Öngörülen program arazi şartlarının elverişli olmayışından ve
güvenlik sorunları nedeniyle kısa tutularak çalışma tamamlanmıştır. Bu çalışmada
noktalar arası uzaklık genellikle 2 km ile 3 km arasında seçilmiştir. Ancak ulaşım, yol,
bahçe, sulama kanalı ve tahıl ekili alanların kullanım durumuna göre çoğu kez bu
mesafenin üzerine çıkılmıştır. Ayrıca bölgede önceki yıllarda yapılan çalışmaların
konumuna göre nokta aralıkları düzenlenmiştir.
Çalışılan sahanın tektonik yapısının ve havza taban derinliğinin belirlenmesi
açısından bu çalışma faydalı olduğu düşünülmektedir. Neojen yaşlı birimlerin en kalın
olduğu bölgeler sahanın kuzey ve kuzey doğusundaki Ermenistan ve Nahçivan
sınırlarına yakın olan bölgelerdir. Çalışılan sahanın güney taraflarında havza tabanının
daha sığ olduğu gözlemlenmiştir. Ancak çalışma sahasının en güneyinde bulunan
Doğubayazıt ve Ağrı civarı çalışılamadığından bu bölgede Neojen yaşlı birimlerin
kalınlığı hakkında bir bilgi elde edilememiştir. Ayrıca bir diğer önemli neticede Neojen
yaşlı birimler ile bunların altındaki Eosen yaşlı birimlerin özdirenç geçişleri birçok ölçü
noktasında ayırt edilememektedir. Yada her iki zaman diliminde havza tabanında
biriken malzemenin fiziki özellikleri birbirine çok yakın olduğunda özdirenç değerleri
de birbirine çok yakın elde ölçülmesine neden olmuştur.
2
2-GİRİŞ
Çalışmalar 1/500.000 ölçekli Van Jeoloji haritasının kuzey doğusu ile yine aynı
ölçekli Kars Jeoloji haritasının güney doğu bölümlerinde yapılmıştır. Çalışma sahası
1/100.000 ölçekli Kars H51 ve H52 paftalarının güneyi ile Van I51 ve I52 paftalarının
kuzey bölümlerinde yer almaktadır.
Arazi çalışmalarını yapmak için 1/100.000 ölçekli haritalar üzerinde yaklaşık 10
km aralıklarla uzunlukları farklı olan profiller planlanmıştır. Profillerin boyu çalışma
sahasındaki Neojen yaşlı birimlerin yüzeydeki yayılımına ve arazideki ulaşım
durumuna göre seçilmiştir. Çalışılacak sahanın büyük bir bölümünün yerleşime açılmış
olması, ayrıca arazinin yoğun olarak tarımda kullanılması nedeniyle profil boyları ve
yerleri bu durum göz önünde bulundurularak yapılandırılmıştır. Yine arazinin derin
sulama kanalları ile örtülü olmasından dolayı, nokta seçimini ve akım elektrotlarının
açılımında zorluklar yaşanmıştır. Dolayısıyla ölçü noktaları bu sıkıntıların olduğu
alanlarda, karayolu kenarına yada uzun düz sulama kanalları boyunca atılmıştır.
Çalışmalar daha çok Iğdır il merkezi ile çevresindeki uygun alanlarda
yapılmıştır. Ayrıca doğu batı istikametinde batıda Tuzluca ilçesinden başlayarak kara
yolu boyunca doğuya doğru Iğdır il merkezi ve Karakoyunlu ilçesini geçerek Nahçivan
sınırına kadar çalışılmıştır. Çalışma sahasının en güneyinde bulunan İran Gürbulak sınır
kasabası ile Doğubayazıt ilçesi çevresindeki Neojen yaşlı saha çalışma programında
olmasına rağmen, arazi ulaşım koşulları ve güvenlik nedeniyle çalışma kapsamından
çıkarılmıştır.
Çalışma neticesinde elde edilen verilerin değerlendirilmesi ile Neojen yaşlı
sahada daha sonra yapılabilecek birçok çalışmaya ışık tutacak sonuçların alındığı
düşünülmektedir. Özellikle profiller boyunca formasyon değişiklikleri ile taban kayaç
derinliklerin ve tektonik hareketlerinin belirlenmesi önemli bir bilgi olarak
değerlendirilebilir. Nokta aralıklarının amaca yönelik sık olmaması çok ayrıntıya
girilmemesini gerektirmiştir. Yapılan arazi çalışma sonucu elde edilen DES(Düşey
Elektrik Sondaj) eğrileri değerlendirilerek bu eğrilerden elektrik yapı ve görünür
eşözdirenç düşey kesit haritaları hazırlanmıştır. Yapılan ölçülerin değerlendirilmesinde
Neojen yaşlı tabakaların kalınlıklarının oldukça büyük olduğu görülmüştür. Bu
çalışmada özellikle sahanın kuzey ve kuzey doğu bölümünde Neojen yaşlı birimlerin
kalınlığı 2000 ile 3000 metreyi geçtiği düşünülmektedir.
Bölgede 1978 yılında MTA ve TPAO tarafından petrol aramak amaçlı Kars,
Ardahan ve Iğdır illerini de içine alan derin açılımlı ayrıntılı özdirenç çalışmaları
yapılmıştır. Ayrıca Tuzluca ilçesinin kuzey doğusunda 2500 metrelik Tuzluca-1 ve
Tuzluca-2 adında iki sondaj kuyusu delinmiştir.
Çalışma sahasının farklı bölgelerinde toplam 103 adet yeni DES noktası
ölçüsü alınmıştır.

Rapor Özellikleri
Rapor No 11689
Rapor Adı TÜRKİYE REJYONAL JEOELEKTRİK HARİTALARININ ÇIKARILMASI PROJESİ AĞRI-KARS-IĞDIR-VAN SAHALARI IĞDIR JEOFİZİK ÖZDİRENÇ ETÜDÜ RAPORU
Konu JEOELEKTRİK
Yer - Konum AĞRI KARS IĞDIR VAN
Dil TÜRKÇE
Yayın Tarihi EYLÜL-2012
Yazarlar KADİR DEMİR AHMET LEZGİ AHMET ÖZCAN

AĞRI-KARS-IĞDIR-VAN SAHALARI JEOFİZİK ÖZDİRENÇ ETÜDÜ

  • Markalar MTA
  • Ürün Kodu: DR11689
  • Stok Durumu: Stokta var
  • 136,09TL


Etiketler: TÜRKİYE REJYONAL JEOELEKTRİK HARİTALARININ ÇIKARILMASI PROJESİ AĞRI-KARS-IĞDIR-VAN SAHALARI IĞDIR JEOFİZİK ÖZDİRENÇ ETÜDÜ RAPORU