Balıkesir Dursunbey Aşağı Musalar sahasında 2006, 2007 ve 2008 yıllarında
gerçekleştirilen jeoloji, su kimyası, izotop ve jeofizik (MT ve rezistivite) etüt ve
sondajlı çalışmalar ile sahasının jeotermal enerji potansiyelinin araştırılması
amaçlanmıştır.
Balıkesir Dursunbey Aşağı Musalar sahasında jeolojik temeli Menderes
Masifi’nin kuzey ucana ait Prekambriyen-Alt Paleozoyik yaşlı gnays ve migmatitler
oluşturur. Gnays ve migmatitler üzerinde Üst Paleozoyik yaşlı mermerler ile Üst
Paleozoyik-Orta Triyas yaşlı değişik türde şistler ile bunlarla ara tabakalı olarak
mermerler yer alır. Birim üzerine uyumlu olarak Üst Triyas-Alt Kretase yaşlı Budağan
Kireçtaşı istifi yer alır. Bu Menderes Masifi metamorfitleri Orta Eosen-Alt Miyosen
yaşlı Alaçam Granitoidi tarafından kesilerek yükseltilir. Sahada Menderes Masifi’ne ait
birimler üzerinde tektonik dokanakla Üst Kretase yaşlı Dağardı Melanjı ve Orta Eosen-
Alt Miyosen yaşlı Alaçam Granitoidi üzerinde uyumsuz olarak Miyosen yaşlı volkanotortul
bir istif ve bunların da üzerinde yine diskordan olarak Kuvaterner yaşlı taraça
çökelleri bulunmaktadır. Sahada yaklaşık D-B ve K-G doğrultulu bindirme fayı ile D-B
ve yaklaşık K-G doğrultulu normal faylar bulunmaktadır. Çalışma alanında
Prekambriyen-Alt Paleozoyik yaşlı gnays ve migmatitler ve Üst Paleozoyik-Orta Triyas
yaşlı şistlerden oluşan temel birimlerinin kırıklı zonları ile Üst Triyas-Alt Kretase yaşlı
kristalize kireçtaşları ve Orta Eosen-Alt Miyosen yaşlı granitin çatlak zonlarının
rezervuar kayacı oluşturduğu düşünülmektedir. Sistem açık bir sistem olup bir örtü
kayacı bulunmamaktadır.
Çalışma alanında 29,4 oC sıcaklığında bir adet sıcak su kaynağı yer almakta
olup, proje kapsamında örneklenen sular Uluslararası Hidrojeologlar Birliği (IAH)
sınıflamasına göre sınıflandırılmış, analiz sonuçları Piper ve yarı logaritmik Schoeller
diyagramları kullanılarak değerlendirilmiştir. Yarı logaritmik Schoeller diyagramına
göre sahadan alınan su örneklerinin her üçü de yakın paralel iyon konsantrasyon
çizgileri ile benzer kökenli sulardır. Su kimyası çalışmalarına göre jeotermometre
hesaplamaları 28-47 oC arası rezervuar sıcaklığı göstermektedir. İzotop analiz
sonuçlarına göre örneklerin tümünün meteorik kökenli oldukları Ege bölgesine düşen
yağışlardan beslendikleri söylenebilir. Bazı örneklerde yüzeysel buharlaşma etkisi
görüldüğü belirlenmiştir. Başta Bigadiç ve Sındırgı kaynaklarından alınan örnekler çok
az da Dursunbey Aşağı Musalar sıcak su örneğinde lokal yağış çizgisinden sağa doğru
sapma şeklinde kendini gösteren O-18 bakımından zenginleşme görülmektedir. O-18
bakımından çok az bir sapmanın olduğu görülür. Bu durum ise kayaçlarla daha fazla
reaksiyon ve silikatların ergitilmesine bağlı olarak O-18 bakımından zenginleşmeyi
işaret etmektedir. Trityum içeriğine göre sular yaşlı, orta yaşlı ve genç sular olmak
üzere üç grupta incelenmiştir. Yağışlı ve kurak dönem analizlerinde triyum içeriğinin
değişmesi bütün suların genç mevsimsel yağışlardan etkilendiğini göstermektedir.
Dursunbey bölgesinden alınan iki örneğin de genç (5-10 yıl) yağışlardan etkilenmiş
genç sular oldukları sonucuna varılmıştır.
Çalışma alanında gerçekleştirilen jeofizik etüt çalışmaları kapsamında 1 profil
üzerinde 9 noktada manyetotellürik (MT) ölçü alınmıştır. MT çalışmalarında 29,4 oC
sıcaklıktaki su kaynağı yakınlarında, 5-6 km derinlikte düşük rezistivite ile belirgin bir
anomali belirlenmiş olup, bu anomali kabuk içine sokulmuş intrüzif ya da yarı volkanik
sokulumun oluşturmuş olabileceği ısı kaynağına yorumlanmıştır.
Çalışma kapsamında 35 noktada rezistivite ölçüsü alınmıştır. Topoğrafik
güçlükler nedeniylekısıtlı alanlarda ölçüler alınmış, eş rezistivite seviye haritaları veya
2
görünür rezistivite kesitleri oluşturulamamıştır. Sadece DES ölçülerinin eğri bazlı
olarak değerlendirilmesi sonucunda M13, M14 ve M15 noktaları civarında oldukça
yüksek rezistiviteli bir ortam içinde rezistivite düşmesi şeklinde kendini gösteren
faylanmadan kaynaklanabileceği düşünülen bir anomali elde edilmiştir.
Yapılan tüm çalışmalar (jeoloji, su kimyası, izotop, jeofizik) birlikte
değerlendirilerek 1 adet sondaj lokasyonu belirlenmiştir.
Sahada 2006 ve 2007 yıllarında gerçekleştirilen etüt çalışmaları sonrası
belirlenen lokasyonda yapılan BDB-1 jeotermal sondajı 478,7 m’de tamamlanmıştır.
Kuyuda 0-12 m derinlikler arasında yamaç molozu; 10-52 m arasında Budağan
Kireçtaşı; 52-145 m arasında gri-beyaz bantlı mermer bantları ve ara seviyeleri içeren
kalkşist, mikaşist, kuvarsmikaşist; 145-155 m’ler arasında gri, beyaz, siyah bantlı
mermer, 155-265 m arasında gri-beyaz renkli mermer bantları ve ara seviyeleri içeren
kalkşist, mikaşist, kuvarsmikaşist; 265-410 m’ler arasında granit-granodiyorit dayk ve
silleri ile granit damarları tarafından kesilmiş kuvarsşist, kuvarsit, yoğun killeşmeler
(kaolinit ve smektit); 410-478,7 m’ler arasında yer yer migmatitik granit, granit ve
granodiyorit apofizleri bulunduran, yer yer alterasyona (killeşme ve pirit oluşumu)
uğramış gnays, gözlü gnays, migmatit ve migmatitik gnays seviyeleri kesilmiştir.
Dursunbey BDB-1 jeotermal sondajında kuyu taban derinliği 400 m iken ve
delme işlemi bittikten sonra kuyu içi jeofizik log ölçüleri alınmıştır. Kuyu taban
derinliği 400 m iken kuyuda sadece termik log ölçüsü alınmıştır. 399 m’den alınan
ölçüde sıcaklık kuyu tabanında, 48 saat bekleme ile alınan ölçüde 26,89 oC, 72 saat
bekleme ile alınan ölçüde ise 27,17 oC ölçülmüştür. 72 saat bekleme ile alınan ölçüde,
kuyuda 15 dakika bekleme ile 27,73 oC, maksimum termometre ile ise 28 oC olarak
kuyu taban sıcaklığı ölçülmüştür. Kuyuda delme işlemi bittikten sonra ise 478,0 m
derinlikten gamma-ray, nötron, density, elektrik (SP, rezistivite) ve 90 saat bekleme
sonrası termik ile 470 m derinlikten caliper log ölçüleri alınmıştır. Kuyuda 478 m
derinlikten 90 saat beklemeli olarak alınan termik ölçüde kuyu tabanında (478 m’de) ilk
olarak 24,8 oC, 10 dakika bekleme ile ise 27,4 oC sıcaklık değerleri ölçülmüştür. Bu
derinlikte maksimum termometre ile 33 oC sıcaklık ölçülmüştür. Bir önceki ölçülere
göre (kuyu tabanı 400 m iken alınan 399 m ölçüsüne göre) kuyu içinde her bir derinlikle
ilişkili olarak yaklaşık 2-4 oC arasında sıcaklık farklılıkları (eksiklik) olduğu
görülmüştür. Bu durumun, ölçüm cihazlarının aletsel kalibrasyon sıkıntısından
kaynaklanabileceği ifade edilmiştir.
Kuyuda, 0-60 m’ler arası 17 ½ inç matkapla delindikten sonra, 0- 58 m’ler
arasına 13 3/8 inç kaynaklı boru indirilerek boru arkası çimentolanmıştır. 60-160 m’ler
arası 12 ¼ inç çaplı matkapla, 160-478,7 m arası 8 ½ çap matkapla delinmiştir. 56-160
m’ler arası 8 5/8 inç çapında filtreli ve kapalı, 160-478,7 m’ler arası ise 6 5/8 inç çaplı
filtreli ve kapalı kaynaklı borularla teçhiz edilmiştir.
Kuyuda kompresör ile 60 m’den yapılan temizlik ve kuyu geliştirme
çalışmasında kesikliüretim sağlanmıştır. Daha sonra 100-150 m arasından pompa ile
kuyu geliştirme çalışmaları yapılmış, kuyuda devamlı üretim sağlanmış ve pompa ile 2
l/sn. debi ve 23 oC sıcaklıkta su elde edilmiştir.