ZEOLİTLİ TÜFLERİN JEOLOJİK, MİNERALOJİK, KİMYASAL İNCELENMESİ VE SANAYİDE KULLANILABİLİRLİĞİNİN ARAŞTIRILMASI PROJESİ

ÖZET
        Alkali ve toprak alkali elementler içeren sulu alüminyum silikatlar olarak tanımlanan zeolitler, kristal yapılan, fiziksel ve kimyasal özellikleri nedeniyle sanayinin önemli hammaddeleri arasında yer almıştır.
        Doğal zeolitlerin endüstride kullanılmaya başlaması 1940'lı yıllara dayanmaktadır. İyon değişimi yapabilme, adsorbsiyon özelliği ve düzenli kanal yapıları nedeniyle moleküler elek olarak kullanılabilirlikleri, silis içerikleri, hafiflikleri ve gözenekli yapısı zeolitlere aranan hammadde olma özelliği kazandırmıştır.
        Dünyada pet-litter (kedi-köpek toprağı), kağıt, boya, diş macunu, deterjan sanayi, kirlilik kontrolü ve tarım olmak üzere pek çok alanda kullanılmaktadır.
        Türkiye'de yaygın olarak bulunan ve yukarıda belirtilen özelliklere sahip özellikle Klinoptilolit/Hölanditli tüflerle ilgili araştırmalar yok denecek kadar azdır. Mevcut olanlar ise genel jeolojik ve mineralojik çalışmalardan ibarettir. Halbuki ülkemizde yüz milyonlarca tonluk zeolitli tüf rezervinin varlığı bilinmektedir. Bu zeolitli tüflerin kullanımları ile ilgili bilgilerin de az olması bu rezervin kullanılmasına imkan vermemektedir.
        Ülkemizde zeolit potansiyelinin değerlendirilmesine yönelik gerçekleştirilen bu proje ile zeolitli tüflerin kullanılabilirliğinin araştırılması amaçlanmıştır. Bunun için Manisa-Gördes Zeolitlerine ağırlık verilerek çalışılmış diğer yörelerdeki zeolitler (klinoptilolit) bu çalışmada incelenmemiştir. Proje MTA Genel Müdürlüğü Araştırma Projeleri kapsamında yürütülmüş olup yaklaşık 4 yılda tamamlanmıştır.
        Proje, grup çalışmaları şeklinde yürütülmüştür. Bu gruplardan mineraloji grubu sahanın jeolojisini, mineralojisini ve kimyasal özelliklerini ortaya çıkarmışlardır. Sahadan örnekler derleyip grupların kullanımına sunmuşlardır. Gördes Neojen Havzası'nda iki seviye halinde yer alan zeolitik tüflerden alt seviyede yer alan tüfler hem kalınlık ve yayılım olarak hemde zeolit türü ve içeriği açısından Türkiye'de bilinen zeolitlerden en iyisi olarak belirlenmiştir. Alt zeolitik seri yalnızca klinoptilolit türü zeolit mineralini ortalama olarak % 85 civarında içermekte olup, bazı örneklerin volkan camı dışında yalnızca klinoptilolitten oluştuğu belirlenmiştir. Alt tüf mineralojik olarak doğu ve batı sektörü olarak iki kesime ayrılmıştır.