ÖZ

Eskiden beri insanların en temel ihtiyaçlarından birisi olan enerjiye olan talebi

kentleşme, sanayileşme, artan nüfus gibi sebeplerden dolayı giderek artmaktadır. Fosil

yakıtların rezervlerinin tükenmesi ve yenilenememesi, maliyetlerinin yüksek olması ve çevreye

olumsuz etkileri gibi sebepler rüzgâr, güneş, jeotermal gibi yenilebilir enerji kaynaklarının

önemini arttırmıştır. Jeotermal enerji de bu bakımdan düşük maliyetli, temiz, çevreye olumsuz

etkilerinin oldukça az olması (en düşük CO2 emisyonu) ve çok amaçlı ısıtma uygulamaları için

uygun olması sebebiyle yenilenebilir alternatif bir enerji kaynağı olarak öne çıkmıştır.

Enerji kaynaklarımızı çeşitlendirmek ve verimli kullanmak için jeotermal enerji

kullanımının arttırılması ve yeni jeotermal sahaların bulunması önem kazanmaktadır. Bu

kapsamda, Maden Tetkik ve Arama Genel Müdürlüğü Jeoloji Etütleri Dairesi bünyesinde

“Kuzey Anadolu Fay Zonu ve Doğu Anadolu Fay Zonu Boyunca Gelişmiş Havzaların

Jeotermal Enerji Potansiyellerinin Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS)

Yöntemleri ile İncelenmesi” başlıklı proje çalışmaları 2018 yılında başlatılmıştır. Çalışmanın

amacı, Kuzey Anadolu Fay Sistemi (KAFS) ve Doğu Anadolu Fay Sistemi (DAFS) boyunca

gelişmiş havzaların (KAFS: 21 havza ve DAFS: 5 havza) jeotermal enerji potansiyellerinin

uzaktan algılama ile başlayan jeolojik, tektonik, hidrojeolojik çalışmalar ile devam eden ve tüm

verilerin CBS ortamında değerlendirildiği bir çalışma gerçekleştirmektir.

Projenin amacı kapsamında her havzada uzaktan algılama ve coğrafik bilgi sistemi

(CBS), jeolojik, tektonik ve hidrojeolojik (su kimyası ve izotop analizleri) çalışmalar

gerçekleştirilmiştir. Uzaktan algılama çalışmaları kapsamında; gündüz/gece çekim ASTER,

Lansdat 7 ETM+ ve Landsat 8 uydu görüntülerinin termal bantlarından hesaplanan yüzey

sıcaklık anomali haritaları üretilmesi, ASTER görüntülerinden hidrotermal alterasyon

zonlarının (özellikle jeotermal sistemler ile ilişkili) haritalanması ve yüzeysel deformasyonları

belirlemek için InSAR analizleri çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Ayrıca alterasyon zonlarından

alınan örneklerin laboratuvarda spektral ölçüm ve analizleri ile hidrotermal alterasyon

mineralleri tespit edilerek elde edilen sonuçların doğrulamaları için XRD analizleri yapılmıştır.

Jeolojik çalışmalar kapsamında; mevcut 1:100.000 ölçekli açınsamalı haritalar ve literatür

verilerinden yararlanılarak havzaların rölyef haritası üzerinde üç boyutlu jeoloji haritaları,

dikme kesitleri ve enine kesitler hazırlanmış ve jeolojileri yazılmıştır. Tektonik çalışmalar

kapsamında; MTA diri faylar, 1:100.000 ölçekli açınsamalı haritalarda yer alan faylar, 1:25.000

ölçekli MTA TJVT verileri ve literatürde yer alan faylar, arazi çalışmalarında belirlenen faylar

kullanılarak havzaların tektonik yapı haritaları hazırlanmış ve arazi çalışmaları sırasında fay

düzlemlerinden kinematik veriler toplanarak stres analizleri yapılmıştır. Böylelikle, havzaya

ilişkin stres yönleri belirlenerek fay ve fay sistemlerinin yeraltı suyu taşıma potansiyelleri

değerlendirilmiştir. Hidrojeolojik çalışmalar kapsamında; havzalardaki sıcak ve soğuk su

kaynaklarından alınan örneklerin su kimyası ve izotop analizleri gerçekleştirilmiştir. Uzaktan

algılama, jeolojik, tektonik, hidrojeolojik çalışmalar sonucunda elde edilen alansal veri

katmanları, CBS ortamına aktarılmış ve sonuçlar değerlendirilmiştir. Bu rapor söz konusu proje

kapsamında Bolu ve Yeniçağ (Bolu) havzalarında, 2019 yılında gerçekleştirilen çalışmaları

kapsamaktadır.

Anahtar Kelimeler: Jeotermal, uzaktan algılama, tektonik, jeoloji, su kimyası, CBS, Bolu