Proje çalışma alanı Batı Anadolu’da Manisa merkez, Saruhanlı, Akhisar ve Kırkağaç çevresini 

kapsamaktadır. Çalışma alanı ve yakın çevresinde bölgesel açıdan KD-GB doğrultulu uzanan üç 

tektonik kuşak yer almaktadır. Bu kuşaklar doğudan batıya doğru, Menderes Masifi, İzmir-Ankara Zonu 

ve Sakarya Zonu kuşaklarıdır. Menderes Masifi, en alt düzeyleri Prekambriyen, en üst düzeyleri ise 

Alt Eosen’e kadar çıkan metamorfik kayalardan oluşmaktadır. Sütür kuşağı (İzmir-Ankara sütür zonu) 

kayaçları, Sakarya zonu ve Menderes Masifi arasında doğuda Menderes Masifi, batıda Sakarya zonu 

üzerine doğru itilmiş, bindirmeli, ekaylı, dilim ve bloklardan oluşmaktadır.

Çalışma alanında temel kayaçları sütür kuşağı kayaçları oluşturmaktadır. Bu kayaçlar biribiriyle 

tektonik ilişkili, Mesozoyik yaşlı fliş (Belkahve Formasyonu), karbonat çökelleri (Anadağ 

kireçtaşı), Paleosen yaşlı mafik-ultramafik kayaçlar ile pelajik çökellerden oluşan ofiyolitik 

melanj (Çaldağ Formasyonu), Üst Paleosen-Eosen yaşlı konglomera-kumtaşı ve nümmilitli kireçtaşları 

(Başlamış Formasyonu)’na ait nap ve dilimler ile Menderes Masifi’ne ait gnays, şist-mermer ve 

kireçtaşı (Budağan Kireçtaşı) dilimlerinden oluşmaktadır. Sütür zonunda bu birimler, neotektonik 

dönem öncesi sıkışma tektonik rejimi nedeniyle, birbirleri üzerine itilmiş, dilimlenmiş nap 

dizilimleri şeklinde bulunmaktadırlar. Temel birimler üzerinde, bunlar üzerine diskordans ile gelen 

Alt-Orta Miyosen yaşlı karasal-gölsel çökellerden oluşan Soma Formasyonu ile bunlarla yaşıt 

volkanitlerden oluşan Soma Volkanitleri’ne ait çeşitli lav- tüf ve piroklastik kayaçlardan oluşan 

volkano-sedimanter bir istif yer almaktadır. Bu istif görece alttan üste doğru konglomera, kumtaşı, 

kiltaşı, marn, killi kireçtaşı ve kireçtaşı ile bunlarla yaşıt aglomera, tüf, tüfit, andezit ve 

bazaltlardan oluşan volkanik kayaçlardan oluşmaktadır. Daha üstte ise Pliyosen yaşlı, kil matriks 

ile gevşek tutturulmuş çakıltaşı ve kumtaşları seviyeleri, istifin en üstünde ise önceki devreleri 

açısal diskordansla örten, Kuvaterner (Holosen) yaşlı yamaç molozu, alüvyon çökelleri yer 

almaktadır.

Çalışma alanında Miyosen öncesi paleotektonik dönem yapıları olarak KB-GB yönlü sıkışma tektonik 

rejimine ait kıvrımlar, bindirmeler ve ters faylar gelişmiştir. Miyosen sonrası neotektonik dönemde 

ise genişlemeli gerilme tektonik rejimi etkisiyle daha baskın olarak normal karakterli, Miyosen 

çökel havzalarını sınırlayan ve sonraki aşamalarda onları kesen KB-GD, GD-KB, yaklaşık K-G ve 

yaklaşık D-B doğrultulu faylar oluşmuştur.

Çalışma alanındaki ruhsat sahaları içinde sıcak su kaynağı bulunmamaktadır. Ruhsat alanları ve 

çevresindeki kaynak ve sığ sondajlardan 32 adet su örneği alınmıştır. Bu örneklerden ikisi sıcak 

(22,8 ve 23,2 oC) diğerlerinin sıcaklıkları ise 9,9-19,3 oC olup soğuk sular grubuna 

girmektedirler. Su analiz sonuçları çeşitli diyagramlarda değerlendirilmiş olup sular yarı 

logaritmik Schoeller ve Uluslararası Hidrojeologlar Birliği (IAH) sınıflamalarına göre 

sınıflandırılmışlardır. Bu çalışma sonuçlarına göre alandan alınan su örneklerinin geneli 

Ca-Mg-HCO3 ve Mg-Ca-HCO3 sınıfında sular olup bazı örneklerde derin dolaşımı işaret eden Cl, Na, K 

ve SiO2 ve EC (elektriksel iletkenlik değeri) bakımından zenginleşme görülmüştür. Yarı logaritmik 

Schoeller diyagramına göre suların ekseriyeti katyonlar bakımından Ca+Mg>K+Na, anyonlar bakımından 

ise HCO3+CO3 > Cl+SO4 şeklinde bir iyon dizilişi göstermektedir. 18 no.lu örnek ise Ca+Mg<K+Na 

HCO3+CO3 <Cl+SO4 şeklinde iyon dizilişi göstermektedir. 13 ve 18 no.lu örneklerde Na bakımından, 

bazı örneklerde ise Cl yanında Na bakımından göreli bir zenginleşme görülmektedir. Bu durum gölsel 

çökeller arasındaki tuzlu (NaCl; halit ve NaHCO3 soda) zenginleşme zonlarından beslenmiş 

olabileceklerini göstermektedir.  Piper  diyagramında  ise  örneklerden  birisi  (18  no.lu  örnek) 

 hariç

de (Ca+Mg>K+Na), anyonlar bakımında ise ikisi (27 ve 18 no.lu 

örnekler) hariç diğerleri 2. bölgede (HCO3+CO3 > Cl+SO4) yer almaktadır. Bu sular baklava diliminde 

5. bölgeye düşen Ca-Mg-HCO3 tipinde sulardır. 27 no.lu örnek 9. bölgeye düşen karışık su, 18 no.lu 

örnek ise, alkali oranı yüksek (Na ve K), Cl ve SO4 bakımından zengin, Na-Cl, K2 Cl,  Na2-SO4 tipi 

tuzlu bir sudur.

İzotop çalışmalarına göre çalışma alanından alınan tüm örnekler meteorik kökenli ve genç sulardır. 

Oksijen-18/Döteryum diyagramına göre çalışma alanından alınan tüm su örnekleri Doğu Akdeniz 

Meteorik Su Doğrusu ile Global Meteorik Su Doğrusu arasında kalan meteorik kökenli sulardır. 

Trityum değerlerine göre suların büyük çoğunluğu yüksek trityum değeri ile genç yağışlardan 

beslenmiş sular, üç örnek (2, 18, 27) genç yağışlardan etkilenmiş daha yaşlı sular, iki örnek (13, 

15) ise yaşlı sular (60 yıldan yaşlı) olarak değerlendirilmiştir. Döteryum-yükseklik ilişkisi  

belirlenmiş olup  beslenme  yüksekliği  grafiği  oluşturulmuştur.  Maksimum  beslenme  yüksekliği

1.000 m olarak bulunmuştur.

Manyetotellürik (MT) çalışmalar ruhsat sahalarına bağımlı kalmaksızın ruhsat sahası dışında da 

ölçüler alınmak suretiyle havza bazlı olarak oluşturulan profil çalışmaları şeklinde uygulanmıştır. 

15 profil üzerinde yapılan çalışmada nokta aralıkları 1-2 km arasında penetrasyon derinliği 5-10 km 

arasında seçilmiştir. MT verileri 2 boyutlu kesitle oluşturularak değerlendirilmiştir. Bu 

kesitlerde genellikle üç farklı dirence sahip seviye belirlenmiştir. Üstte yüzeyden itibaren 

yaklaşık 0-1.000/1.250 m derinlikler arasında düşük rezistiviteli, 20-20/30 ohm.m rezisitivite 

değerlerine sahip kesim Miyosen yaşlı çökel ve volkanik kayaçları temsil etmektedir. Bu seviyenin 

altında orta ve yüksek rezistivite (30-300 ohm.m) ile belirgin kesim temel nitelikli İzmir Ankara 

Zonu’na ait fliş, karbonat, melanj ve Menderes Masifi’ne ait dilimlerden oluşan metamorfik 

kayaçları temsil etmektedir. Bazı kesitlerdeki yüksek rezistiviteli temel kayaçlar içinde, 5-8/10 

km derinliklerde yer alan, 2-10 ohm.m rezisitivite değerlerine sahip düşük rezistiviteli anomali 

alanlarının ise kabuk içindeki daha sıcak ve dolayısıyla iletken kesimlere karşılık gelebileceği, 

bunların intrüzif/subvolkanik sokulumlara yorumlanabileceği düşünülmektedir. Jeotermal ısı 

kaynağına yorumlanabilecek bu tür anomalilerin 300 no.lu Manisa-Merkez-Güzelköy jeotermal kaynak 

arama ruhsat sahasını kesen 1 no.lu MT profili; 297 no.lu Manisa-Akhisar- Kayışlar jeotermal kaynak 

arama ruhsat sahasını kesen 5, 6, 7, 8 no.lu MT profilleri; 302 no.lu Manisa-Kırkağaç-Karakurt ve 

303 no.lu Manisa-Kırkağaç-Deringöz jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarını kesen 10 ve 11 no.lu MT 

profilleri üzerindeki kimi yerlerde bulunduğu yorumlanmıştır.

MT çalışmalar ile derinlerde ısı kaynağına yorumlanan anomaliler göz önünde bulundurularak 302 

no.lu Manisa-Kırkağaç-Karakurt, 303 no.lu Manisa-Kırkağaç- Deringöz, 297 no.lu 

Manisa-Akhisar-Kayışlar ve 300 no.lu Manisa-Merkez-Güzelköy jeotermal kaynak arama ruhsat 

sahalarında rezistivite çalışması programlanmıştır.

MT çalışmaları sonucunda önemli görülen 302 no.lu Manisa-Kırkağaç-Karakurt ve 303 no.lu 

Manisa-Kırkağaç-Deringöz jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında, jeotermal enerji olanaklarını 

araştırmak ve geliştirmek amacıyla jeofizik rezistivite çalışmaları iki ruhsatta birlikte 

uygulanmıştır. Bu kapsamda 96 noktada düşey elektrik sondaj (DES) özdirenç ölçüsü alınmıştır. 

Jeofizik arazi uygulamaları kapsamında yapılan özdirenç-düşey elektrik sondaj (DES) ölçüleri, 

Schlumberger elektrot dizilimi ile alınmıştır. Uygulamalar esnasında, DES noktaları arasındaki 

mesafeler 400 m ile

1.000 m arasında değişmiştir. Araştırmalar esnasında araştırma derinliği (AB/2) arazideki 

koşulların izin verdiği ölçüde ve gerektiği kadar (1.000 m-2.000 m) olmuştur. Ölçü sonuçları 

görünür özdirenç seviye haritaları, temel derinlik haritası, görünür özdirenç  ve  jeoelektrik  

yapı  kesitleri  hazırlanarak  değerlendirilmiştir.  Tabakaların

özdirenç farklılıkları göz önüne alınarak, derinliği fazla olmayan düşük özdirençli Kuvaterner 

yaşlı alüvyon çökelleri ve karasal-gölsel çökel kayaçlardan oluşan Soma Formasyonu ile bununla 

geçişli Soma Volkanitleri’nden oluşan düşük özdirençli seviyeler ve yüksek özdirençli temel 

kayaçların her profil için ayrımları yapılmış, fay gidişleri temel kayaçların derinlik değişimleri 

jeoelektrik yapı kesitleri üzerinde işaretlenmiştir. Rezistivite çalışmaları ile 303 no.lu 

Kırkağaç-Deringöz jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında, Kırkağaç yerleşim yerinin 

güneydoğusunda, K-20 no.lu DES noktası civarında 5 ohm.m ve daha düşük özdirenç değerleri elde 

edilmiştir. MT verileri ile de uyum içinde olan bu düşük özdirenç değerlerinin jeotermal 

aktiviteden kaynaklandığı düşünülerek, K-20 DES noktasında, jeotermal potansiyelin ortaya 

çıkarılması amacıyla 2.000±200 m’lik jeotermal araştırma sondajı (MK-2014/5) önerilmiştir.

MT çalışmalar sonucu uygun anomaliler belirlenen 297 no.lu Manisa-Akhisar- Kayışlar jeotermal 

kaynak arama ruhsat sahasında, jeotermal enerji olanaklarını araştırmak ve geliştirmek amacıyla 

rezisitivite çalışması yapılmıştır. Bu kapsamda yapılan özdirenç-düşey elektrik sondaj (DES) 

ölçüleri, Schlumberger elektrot dizilimi ile alınmıştır. Araştırmalarda nokta aralığı 400 m ile 

1.000 m arasında olan 5 profilde 47 ve 1 nokta profil dışında olmak üzere 48 adet rezistivite (DES) 

ölçüsü alınmıştır. Araştırmalar esnasında yapılan rezistivite çalışmalarında araştırma derinliği 

(AB/2), arazideki koşullarının izin verdiği ve gerektiği kadar (1.000-3.000 m) arasında 

gerçekleştirilmiştir. Ölçü sonuçları görünür özdirenç ve jeoelektrik yapı kesitleri oluşturularak 

değerlendirilmiştir. Temel derinliği fazla olmayan kesimlerde Kuvaterner yaşlı alüvyon çökelleri ve 

karasal-gölsel çökel kayaçlardan oluşan Soma Formasyonu ile bununla geçişli Soma Volkanitleri’nden 

oluşan düşük özdirençli seviyeler ve yüksek özdirençli temel kayaçların her profil için ayrımları 

yapılmış, fay gidişleri temel kayaçların derinlik değişimleri jeoelektrik yapı kesitleri üzerinde 

işaretlenmiştir. Çok yüksek temel derinliği olan yerlerde bu ayrım tam olarak yapılamamıştır. M 

profilinin güneydoğusunda, rezervuar kayaç derinliği 1.500 m’den daha fazla olan, MT verileri (6. 

MT profiline ait kesit üzerinde, 95-96 no.lu noktalar arası) ile de olumlu görülen M10 DES 

noktasında, derin bir sondaj planlanmadan önce yeterli jeotermal gradyan artışının olup olmadığının 

belirlenmesi amacıyla 500±100 m’lik jeotermal gradyan sondajı (MAK-2014/8) önerilmiştir.

MT çalışmalar sonucu uygun anomaliler belirlenen 300 no.lu Manisa-Merkez- Güzelköy jeotermal kaynak 

arama ruhsat sahasında, jeotermal enerji olanaklarını araştırmak amacıyla jeofizik elektrik 

(özdirenç) çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Bu bağlamda 36 adet lokasyonda düşey elektrik sondaj 

(DES) özdirenç ölçüsü alınmıştır. Sahada ölçüm sonuçları görünür özdirenç seviye haritaları, dört 

adet profil üzerinde de görünür özdirenç ve jeoelektrik yapı kesitleri oluşturularak, sahanın 

yapısal unsurlarının aydınlatılmasına çalışılmış, ölçülen DES verileri ile görünür özdirenç seviye 

haritaları, özdirenç ve jeoelektrik yapı kesitleri değerlendirilip birlikte yorumlanmıştır. 

Tabakaların özdirenç farklılıkları göz önüne alınarak, düşük özdirençli örtü birimleri (Kuvaterner 

yaşlı alüvyon ve Alt-Orta Miyosen yaşlı Soma Formasyonu ve Soma Volkanitleri) ve yüksek özdirençli 

temel kayaçların (Anadağ kireçtaşı/Belkahve Formasyonu) ayrımı yapılmıştır. Ruhsat sahasının içinde 

bulunduğu kuşak içinde bu saha ile benzer jeolojik yapı ve jeofizik verilere sahip, aynı proje 

kapsamında çalışılan Manisa-Kırkağaç Deringöz ve Manisa-Akhisar-Kayışlar jeotermal kaynak arama 

ruhsat sahalarında etüt çalışmaları sonrasında açılan iki sondajda (MK-2014/5 jeotermal araştırma 

sondajı ve MAK-2014/8 jeotermal gradyan sondajı) yeterli sıcaklık bulunmaması nedeniyle, bu sahadan 

da benzer sonuçlar alınacağı düşünülerek araştırma/gradyan sondajı önerilmemiştir.

Jeolojik çalışmalar tamamlandıktan sonra, MT çalışmaları sonucu jeotermal anomali gözlenmemiş olan 

298 no.lu Manisa-Akhisar-Karabörklü, 299 no.lu Manisa- Saruhanlı-Paşaköy ve 301 no.lu 

Manisa-Kırkağaç-Gelenbe-Alacalar jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında daha detaylı çalışmalar 

(rezisitivite ve sondaj) planlanmamıştır.

2013 yılında gerçekleştirilen jeoloji ve jeofizik etüt çalışmaları sonucu 303 no.lu 

Manisa-Kırkağaç-Deringöz jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında belirlenen lokasyona (K-20 no.lu 

DES noktası) en yakın şekilde MK-2014/5 jeotermal araştırma sondajı gerçekleştirilmiştir. Etüt 

çalışmaları sonrası 2.000±200 m olarak önerilen sondaj, 1.407 m olarak tamamlanmıştır. Kuyuda 0-609 

m derinlikler arası 17 ½ çaplı matkapla delinerek 592. metreye 13 3/8 casing muhafaza borusu 

atılmış ve boru arkası çimentolanmıştır. 592-1.407 m’ler arası 12 ¼ inç çaplı matkapla delinen 

kuyuya, liner üretim borusu indirilmemiştir. Kuyuda 0-180 m’ler arasında Kuvaterner yaşlı alüvyon, 

180-1.225 m’ler arasında Alt-Orta Miyosen yaşlı Soma Formasyonu ve Soma Volkanitleri’ne ait kil, 

kiltaşı, silttaşı, marn, tüf, tüfit, çörtlü kireçtaşı ve yer yer de çakıllı, kumlu kiltaşı, 

konglomera-kumtaşı seviyeleri; 1.225-1.407 m’ler arasında ise Üst Triyas-Üst Kretase yaşlı Anadağ 

kireçtaşına ait açık gri, beyaz renkli kristalize kireçtaşıları kesilmiştir. Kuyu 1.239 m 

derinlikte iken çamur sirkülasyonunun kesilmesinden 24, 28, 46 ve 68 saat olmak üzere, 4 farklı 

bekleme süresi sonunda

termik ölçü alınmıştır. Bunlardan 1. ve 2. ölçüler 1.235 m derinlikten (24 ve 28 saat sonunda 

alınan ölçüler), 46 saat sonunda alınan 3. ölçü termik ölçü takılma nedeniyle 804 m derinlikten, 68 

saat sonunda alınan 4. ölçü ise 1.224 m derinlikten alınmıştır. Kuyuda ayrıca 1.407 m derinlikten 

ve çamur sirkülasyonu kesildikten 26 saat sonra 1 adet termik ölçü ile aynı derinlikten nötron ve 

density logları alınmıştır. Kuyu 1.239 m derinlikte iken 1.235 metreden alınan ilk termik ölçüde 

1.235 m’de 27,81 °C ölçülen sıcaklık, 5 dakika bekleme ile 25,1 °C; çamur sirkülasyonunun 

kesilmesinden 28 saat sonra alınan ikinci ölçüde aynı derinlikte (1.235 m) 26,64 °C ölçülen 

sıcaklık, 5 dakika bekleme ile 23,8 °C; çamur sirkülasyonunun kesilmesinden 46 saat sonra alınan 3. 

termik ölçüde, 804 m’de 27,68 °C ve çamur sirkülasyonunun kesilmesinden 68 saat sonra 1.224,00 m’ye 

kadar indirilen sondaj takım dizisi içinden alınan ölçüde, 1.224. metrede 23,73 °C ölçülen 

sıcaklık, 5 dakika bekleme ile 22,7 °C olarak ölçülmüştür. Kuyuda ilerleme esnasında borulama 

öncesinde 340 m’de 43 oC’ye, borulamadan sonra ise sürekli artış göstererek 1.090 m’de 45,2 oC’ye 

ulaşan yüksek çamur sıcaklıkları ölçülmüştür. Buna rağmen log sıcaklıklarında beklenmeyen düşük 

sıcaklık değerleri ile karşılaşıldığı için ölçülen log sıcaklıklarının teyit edilmesi amacıyla 

kuyuda amerada elementi ile takım içinden sıcaklık ölçülmüştür. Ölçüler takım dizisi içine soğuk su 

doldurularak belli bekleme süreleri sonuda takım dizisi içinden alınmıştır. Amerada ile

1.230 m derinlikten 8 saat bekleme süresi sonuda alınan ilk ölçüde kuyu tabanında 49,22 oC sıcaklık 

ölçülmüştür. Ancak daha sonra bunun da teyit edilmesi için, aynı derinlikte iken başka bir amerada 

elementi ile tekrar iki, 1.407 m derinlikte bir kez olmak üzere üç kez daha ölçü alınmıştır. 1.230 

m derinlikten alınan 2. amerada ölçüsünde, 24,96 oC, 3. amerada ölçüsünde ise 25,96 oC sıcaklık 

ölçülmüştür. Yeni element ile alınan ölçü ve ölçüye ait sıcaklık (25,96 oC sıcaklık) doğru olarak 

kabul edilmiştir. Kuyu 1.407 m’e kadar derinleştirilmiş, bu derinlikte takım çekilerek takım dizisi 

içine soğuk su basılmış 24 saat bekleme sonunda amerada elementi ile alınan 4. amerada-sıcaklık 

ölçüsünde kuyuda 1.400 m derinlikte 22,84 oC sıcaklık ölçülmüştür. Kuyunun üretime alınması 

durumunda, termal kullanıma uygun sıcaklık üretemeyeceği düşünüldüğünden kuyuya üretim borusu 

indirilmemiş ve MK-2014/5 jeotermal araştırma sondajı ilgili çalışmalar tamamlanmıştır.

2013 yılında gerçekleştirilen jeoloji ve jeofizik etüt çalışmaları sonucu 297 no.lu 

Manisa-Akhisar-Kayışlar jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında önerilen lokasyonda

10 no.lu DES noktası), 522 m derinlikteki MAK-2014/8 jeotermal gradyan sondajı yapılmıştır. Kuyu 

00-84 m’ler arası 8 ½ inç çaplı matkapla delinerek, 5 ½ inç çaplı muhafaza borusu ile teçhiz 

edilmiş ve boru arkası çimentolanmıştır. 84-522 m’ler arası 4 7/8 inç çaplı matkapla delinmiş olup 

çıplak bırakılmıştır. Kuyuda 0-240 m’ler arası toprak örtü ve alüvyon, 240-522 m’ler arasında Soma 

Formasyonu ve Soma Volkanitleri’ne ait birimler kesilmiştir. Kuyuda çamur sirkülasyonu kesildikten 

24 saat sonra alınan jeofizik termik log ölçüsünde kuyu taban sıcaklığı 22,21 oC (5 dakika bekleme 

ile 22,19 oC, 10 dakika bekleme ile 22,22 oC, 15 dakika bekleme ile de 22,26 oC); 48 saat sonra 

alınan jeofizik termik log ölçüsünde ise kuyu taban sıcaklığı 21,98 oC (5 dakika bekleme ile 21,95 

oC, 10 dakika bekleme ile 21,97 oC, 15 dakika bekleme ile de 22,02 oC) olarak ölçülmüştür. Bu 

değerler normalin altında bir jeotermal gradyan artışını (1,35 oC/100 m) göstermektedir. Jeotermal 

gradyan sondajında elde edilen bu sonuca göre sahada daha derin bir arama sondajının yapılmamasına 

karar verilmiştir.

299 no.lu Manisa-Saruhanlı-Paşaköy, 298 no.lu Manisa-Akhisar-Karabörklü, 301 no.lu 

Manisa-Kırkağaç-Gelenbe-Alacalar jeotermal kaynak arama ruhsat sahaları, gerçekleştirilen jeoloji 

ve MT çalışmalarından sonra; 300 no.lu Manisa-Merkez- Güzelköy ve 302 no.lu 

Manisa-Kırkağaç-Karakurt ruhsat sahaları gerçekleştirlen jeoloji, MT ve rezistivite çalışmaları 

sonunda; 303 no.lu Manisa-Kırkağaç-Deringöz ve 297 no.lu Manisa-Akhisar-Kayışlar jeotermal kaynak 

arama ruhsat sahaları ise gerçekleştirilen jeoloji, jeofizik (MT, rezistivite) ve sondaj 

çalışmaları sonunda olumsuz bulunduklarından terk edilmiştir.