İnceleme alanı, Orta Anadolu Bölgesi’nin kuzey doğu bölümünde, Yozgat ili Sorgun,
Sarıkaya, Saraykent, Kadışehri, Çayıralan, Çandır, Akdağmadeni, Kayseri ili Felahiye,
Özvatan, Sarıoğlan, Tokat ili Sulusaray ve Sivas ili Yıldızeli ilçelerini kapsamakta; Kırşehir
Bloğu ile İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Kuşağı’nda yer almaktadır (1: 100.000 ölçekli
Yozgat-İ34, Yozgat-İ35, Yozgat-J35 ve Sivas-İ36 paftaları). İnceleme alanının temelini
oluşturan Akdağmadeni masifine ait metamorfitler alttan üste doğru; Yahyasaray formasyonu
(Geç Devoniyen), Akçakışla formasyonu (Karbonifer-Erken Permiyen), Topaktaş formasyonu
(Geç Permiyen), Hisarbey formasyonu (Mesozoyik) ve Davulbaz formasyonu (Erken Kretase)
şeklinde ayırtlanmıştır. Akçakışla formasyonundan U/Pb yöntemi ile (zirkon minerallerinden)
3 adet radyometrik yaş tayini yapılmış olup, 279.7±5.7, 281.6±2.9 ve 337.8±1.2 My
(Karbonifer-Erken Permiyen) oluşum yaşları elde edilmiştir. İlk kez bu çalışma ile
tanımlanmış ve ayırtlanmış olan Davulbaz formasyonu, metaofiyolit blokları da içeren bloklu
metafliş özelliği sunmaktadır. Metamorfitler ile bunların içerisinde tektonik dilimler şeklinde
yer alan ofiyolitik kütleler Senomaniyen-geç Maastrihtiyen yaşlı Orta Anadolu granitoyidleri
tarafından kesilmektedir. Senomaniyen öncesi (muhtemelen Apsiyen-Albiyen) yatay
hareketler ile gömülmeye maruz kalan kütlelerin amfibolit ve üzeri fasiyeslerde
metamorfizma geçirmesi sonucunda Akdağmadeni masifine ait metamorfitler oluşmuştur.
Çalışma alanının kuzey kesimlerinde yer alan İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Kuşağı
içerisinde ilksel düzeni bozulmuş ofiyolitik hamur ile bu hamur içerisinde yer alan çeşitli yaş
ve litolojideki blok-dilimlerden oluşan Geç Kretase yaşlı Artova karışı, Apsiyen-
Senomaniyen yaşlı Dikilitaş formasyonu ve Senomaniyen-Maastrihtiyen yaşlı Darmik
formasyonu ayırt edilmiştir. Darmik formasyonuna ait volkanitlerden 40Ar/39Ar yöntemi ile
98.7±2.4 My, volkanitler içerisinde ara seviyeler şeklinde yer alan radyolarit çamurtaşlarından
Turoniyen-Santoniyen, üst kesimlerindeki pelajik mikritlerden ise Santoniyen-Maastrihtiyen
yaş bulguları elde edilmiştir. Yapılan tüm kayaç, eser element, nadir toprak element analizleri
sonucunda örneklerin kalkalkalen-volkanik yay bazaltları olduğu ve ada yayı mağmatizmasını
yansıttığı ortaya konulmuştur. İki farklı dalma batma ile gerçekleşen Neotetis’in kuzey koluna
ait okyanusal kabuğun tüketilmesi sürecinde Sakarya Kıtası üzerinde ensialik yay
üreritilirken, okyanus içi yitime bağlı olarak ensimatik yay (Darmik formasyonu) oluştuğu
sonucuna varılmıştır. Akdağmadeni masifinin güney kesimlerinde yer alan ofiyolitik kütleler,
İç Toros okyanusunun ürünleri olarak düşünülmüş ve kendi içerisinde düzen sunan
serpantinitler ile gabrolardan oluşan kesimleri bu çalışmada, Ömerhacılı ofiyoliti, derin deniz
II
çökellerinden oluşan kesimleri Ömürlü formasyonu, volkanitlerden oluşan kesimleri ise
Karadağ volkaniti şeklinde ayırtlanmıştır.
Kırşehir Bloğu’nun kuzey kenarı boyunca, İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Kuşağı’nın
kalıntıları üzerinde gelişmiş olan Sorgun-Yıldızeli önülke havzasında depolanan volkanotortul
istif, Boğazköy formasyonu olarak adlandırılmıştır. Geç Paleosen-Orta Eosen yaşlı
Boğazköy formasyonunun, İzmir-Ankara-Erzincan Kenet Kuşağı’na ait dilim ve
olistostromlarını içeren, genellikle pelitik, kırıntılı ve kaba kırıntılılardan oluşan düzeyleri
Dolak üyesi olarak ayırt edilmiştir. Havzanın iç kesimlerine doğru, yer yer egemen olan
bazik, ortaç ve asidik bileşimli, yitim ve/veya çarpışmayla ilişkili üç farklı volkanizmanın
eşlik ettiği, seyrek kireçtaşı ara seviyeleri içeren çakıltaşı, kumtaşı, kiltaşından oluşan
türbiditik istif çökelmiştir. Söz konusu volkanitli düzeyler; Pazarcık volkanit üyesi, Sarayözü
volkanit üyesi ve Kiremitliktepe volkanit üyesi olarak ayırtlanmıştır. 40Ar/39Ar jeokronolojik
yaşlandırma yöntemiyle Pazarcık volkanit üyesinden 57.2±2.0 My, Sarayözü volkanit
üyesinden 48.8±1.5 My ve Kiremitliktepe volkanit üyesinden 45.1±1.3 My ve 47.3±0.6 My
yaşlar elde edilmiştir. Boğazköy formasyonunun üst kesimlerinde yer alan ve fazla kalınlık
sunmayan resifal karakterli kireçtaşları üye olarak ayırt edilmiştir. İstifin en üst kesimlerinde
gözlenen ve genellikle kırıntılı, kaba kırıntılılardan oluşan düzeyler ise Konacı üyesi olarak
ayırt edilmiştir. Havzada sedimantasyon ve volkanik aktivite devam ederken Boğazköy
formasyonunu sıcak dokanakla keserek formasyona ait katmanların arasına sill veya lakolit
şeklinde yerleşen gabro bileşimli sığ sokulum kayaları, Yaycılar gabrosu olarak ayırtlanmıştır.
Yaycılar gabrosundan 40Ar/39Ar yöntemi ile 51.0±0.7 My yaş elde edilmiştir. Gabro
sokulumundan sonra da havzada sedimantasyon ve volkanik aktivite Lütesiyen’in ortalarına
kadar devam etmiştir. Tüketilmekte olan okyanusal kabuğun son uzantılarının Orta Eosen’de
kopması (slab breakoff) sonucunda rahatlayan masif hızla yükselmiş ve devamında açılmaya
başlayan çarpışma sonrası havzanın ürünleri olan Orta-Geç Eosen yaşlı Tokuş formasyonuna
ait birimler, Boğazköy formasyonu ve temel kayaların üzerine uyumsuz olarak çökelmiştir.
Oligo-Miyosen, Erken-Orta Miyosen, Geç Miyosen-Pliyosen ve Pliyo-Kuvaterner yaşlı
çökeller ise tüm istifi açısal uyumsuzlukla örtmektedir.