Çorum ili, İskilip ilçesi, Seki köyü, Harun köyü ve İskilip merkez mevkiinde
2013 yılında MTA Genel Müdürlüğü tarafından alınan İskilip-Merkez AR: 012, İskilip-
Seki AR: 013 ve İskilip-Harun AR: 014 jeotermal kaynak arama ruhsat sahalarında
jeotermal sistemin araştırılması, potansiyelinin ortaya çıkarılması ve ülke ekonomisine
kazandırılması amacıyla etüt ve sondaj çalışmaları gerçekleştirilmiştir.
İnceleme alanı Sakarya kıtası ile İzmir-Ankara-Erzincan ofiyolitlerinin yan yana
geldiği bir bölgede yer alır. Bölge kuzeyde ve güneyde oluşan farklı jeolojik olaylarla
şekillenmiştir. Bölgenin güneyinde yer alan Mesozoyik yaşlı okyanusal litosfer
(neotetis), Kretase boyunca kuzeyde Sakarya Kıtası altında tüketilip, oluşan bu
yığışımın üzerinde uyumsuzlukla Santoniyen-Maastrihtiyen yaşlı ada yayı, yay önü
çökelleri oluşurken, güneydeki yığışım prizması üzerine uyumsuzlukla deniz altı
yelpaze çökelleri ile Eosen yaşlı türbiditik çökeller ve ortamın sığlaşmasıyla kırıntılı
volkanitler gelmiştir. Paleosen-Eosen döneminde güneyde sıkışıp yükselen ofiyolitler
kuzeyde Sakarya Kıtası üzerine ters bindirmeyle gelmektedir. Bu olay okyanusun
kapanması ve Kırşehir ile Sakarya kıtalarının çarpışmasını yansıtır. Sakarya kıtasının
temeli Paleozoyik yaşlı metamorfik serilerden oluşmaktadır. Çarpışma sonrası
Lütesiyen’de kırıntılı volkanitli birimler temeli uyumsuzlukla örtmekte ve karasal
koşulların devam etmesiyle bunların üzerine Üst Miyosen-Pliyosen yaşlı gölsel ortamı
temsil eden kırıntılı birimler gelmektedir. Güneyde Geç Miyosen yaşlı kapalı havzada
gelişen alüvyon yelpazesi çökellerin üzerine uyumlu olarak kapalı evaporitik ortamı
yansıtan jips içerikli birimler çökelmiştir. Bölgede Eosen ve Alt Miyosen’de ada yayı
volkanizmasını yansıtan volkanitler oluşmuştur.
Proje etüt çalışmaları sırasında ruhsat sahaları ve civarında sıcaklığı 20,5 °C olan
bir adet sıcak ve mineralli (ÇİM-13), sıcaklıkları 11,6 °C ile 17,1 °C arasında değişen 4
adet soğuk ve mineralli (ÇİM-1, ÇİM-2, ÇİM-8, ÇİM-14), sıcaklıkları 21,9 °C ve 22,4
°C olan 2 adet akroterm (ÇİM-3, ÇİM-12), sıcaklıkları 13,4 °C ile 19,9 °C arasında
değişen 7 adet soğuk su noktası (ÇİM-4, ÇİM-5, ÇİM-6, ÇİM-7, ÇİM-9, ÇİM-10, ÇİM-
11) tespit edilmiş, bunlardan (ÇİM-1, ÇİM-2, ÇİM-7) 3 adet keson kuyulardan ve
(ÇİM-3, ÇİM-4, ÇİM-5, ÇİM-6, ÇİM-8, ÇİM-9, ÇİM-10, ÇİM-11, ÇİM-12, ÇİM-13,
ÇİM-14) 11 adet kaynaktan detay kimyasal analiz için numune alınmıştır. Yapılan
analiz sonuçlarında, kaynaklardan alınan su numunelerinin elektriksel iletkenliklerinin
(EC) 450 ile 1.126 μS/cm arasında, keson kuyulardan alınan su numunelerinin
elektriksel iletkenliklerinin (EC) 1.131 ile 3.720 μS/cm arasında değişmekte olduğu ve
suların pH’larının ise 6,9 ile 8 arasında değiştiği görülmüştür. Toplam mineral içeriği
ise 532,46 mg/l ile 3.632,95 mg/l arasında değişmektedir. Alınan numunelerden ÇİM-13
mineralli sıcak sular, ÇİM-3, ÇİM-12 mineralce fakir sıcak (akroterm), ÇİM-1, ÇİM-2,
ÇİM-8, ÇİM-14 mineralli soğuk su, ÇİM-4, ÇİM-5, ÇİM-6, ÇİM-7, ÇİM-9, ÇİM-10,
ÇİM-11 mineralce fakir soğuk sular sınıfına girmektedir. İskilip-Merkez AR: 012 no.lu
jeotermal kaynak arama ruhsatı sahasında, etüt çalışmaları sonrası açılan ÇİM-2014/03
jeotermal sondajına ait su numunesi (ÇİM-2014/31 no.lu örnek) sıcak ve mineralli sular
sınıfında yer almakta olup suyun sıcaklığı 35,9 °C, elektriksel iletkenliği (EC) 48.200
μS/cm, toplam mineral içeriği 35.308,2 mg/l, pH’ı ise 7,2’dir.
Çalışma alanında örneklenen sıcak suların (ÇİM-3, ÇİM-12, ÇİM-13) baskın
anyon ve katyonları dikkate alındığında kalsiyum sülfatlı, sodyum bikarbonatlı ve
magnezyum bikarbonatlı sular oldukları görülür. Kimyasal analiz sonuçlarına göre
çizilen yarı logaritmik Schoeller diyagramı incelendiğinde ÇİM-1, ÇİM-2, ÇİM-7 keson
2
kuyuları ve ÇİM-2014/31 sondaj suyu hariç kaynaklardan alınan ÇİM-3, ÇİM-12 hariç
tüm suların köken olarak benzer özellikler sergileyen “magnezyum kalsiyum
bikarbonatlı” sular olduğu, ÇİM-1, ÇİM-2, keson kuyularına ait suların sodyum sülfatlı
sular olduğu görülmüştür. ÇİM-7 no.lu keson kuyu ve ÇİM-2014/31 jeotermal sondaj
suyuna ait örneklerin sodyum klorürlü sular olduğu görülmüştür.
Çalışma sahasında Geç Paleosen-Erken Lütesiyen yaşlı, türbiditik özellikli
Yoncalı Formasyonu’na ait ince taneli marn, silttaşı ve kumtaşları, Geç Miyosen yaşlı
Kızılırmak Formasyonu’na ait çakıltaşı ve çamur taşları, Erken Pliyosen yaşlı
çamurtaşları ile gölsel çökellerden oluşan ve jips seviyeleri bulunan Bozkır Formasyonu
ve ayrıca Kuvaterner yaşlı alüvyonlar örtüyü; Üst Eosen’de Meryemdere
Formasyonu’nun Beynamaz volkanitleri ve Alt Miyosen’de Tekke volkanitlerini
oluşturan karasal volkanizmanın kaynağı ısıtıcıyı oluşturmaktadır. Çalışma alanı orta
kısımlarında bulunan ofiyolitlerin mermer seviyeleri, ofiyolitlerin kendi içerisindeki
ekaylanmalar ve Eosen yaşlı olivin bazalt, hornblend andezit lavları ile tüf, aglomera ve
volkanosedimanter ara seviyelerden oluşan Beynamaz volkanit üyesinin kırık çatlak
hatları boyunca meydana gelen porozite, permeabilite zonları, bunların ezik zonları ve
hidrotermal alterasyonların oluşturduğu ezik zonlardan örtü altında kalan kısımlar
rezervuar olma özelliği taşımaktadır. Sisteme ait beslenme alanının çalışma alanının
kuzeyi olduğu ve burada yüzeylemiş ofiyolitlerin içindeki kireçtaşlarından ve kendi
içindeki bindirme zonlarından süzülen meteorik suların beslenmeyi sağladığı
düşünülmektedir.
Etüt çalışmalarında jeolojik olarak hedef seçilen alanlarda, belirlenen profil
hatları üzerinde gerçekleştirilen jeofizik elektrik (DES, SP) uygulamalar ile sahanın
görünür özdireç ve yapı kesitleri ortaya konulmuştur. İskilip-Seki AR: 013 no.lu
jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında yapılan özdirenç (DES) ve SP (Doğal
Potansiyel) çalışmalarında, jeotermal açıdan önemli olabilecek anomaliler elde
edilmemiştir. Düşük özdirençli anomalilerin litoloji kaynaklı olduğu düşünülmektedir.
Jeoloji, hidrojeokimya, izotop ve jeofizik çalışmaların birlikte değerlendirilmesi
sonucunda Çorum-İskilip AR: 012 no.lu jeotermal ruhsatında I-23 no.lu DES noktasına
bir adet 650 ±100 m derinliğinde araştırma sondajı önerilmiştir. İskilip-Seki AR: 013,
İskilip-Harun AR: 014 ruhsat sahalarında jeotermal anomali olabilecek bir veri
bulunamamıştır.
Çorum-İskilip AR: 012 no.lu jeotermal kaynak arama ruhsat sahasında etüt
çalışmaları sonra belirlenen lokasyona (I-23 no.lu DES noktası) en yakın olacak şekilde,
y (sağa): 0625212, x (yukarı): 4507153, z: 660 m koordinatlarına sahip noktada 1.300
metre derinliğinde ÇİM-2014/3 no.lu jeotermal sondajı tamamlanmış ve kuyu geliştirme
çalışmaları kapsamında kuyu testleri yapılmıştır. Artezyenik üretime sahip olmayan
kuyunun kompresörlü üretimi 0,07 l/sn. ve sıcaklığı 35,9 °C’dir. Bu kuyudan kimyasal
analiz için örnek alınmış ve MTA laboratuvarlarında analizi yaptırılarak analiz sonuçları
etüt aşamasında alınan numunelerle birlikte değerlendirilmiştir. Uluslararası
Hidrojeologlar Birliği (AIH) sınıflamasına göre değerlendirildiğinde kuyudan üretilen
su; sodyumlu, klorürlü, sıcak ve mineralli sular sınıfına girmektedir.