ÖZ Toplam 450 km uzunluğundaki Orta Anadolu Fay Sistemi (OAFS), kuzeydoğuda Deliler Fayı, orta bölümde Kayseri yöresi diri fayları ve güneybatıda Ecemiş Fayı ile temsil olunan aktif bir fay sistemidir. OAFS’nin kuzeydoğusunu oluşturan K70⁰D doğrultulu Deliler Fayı ve ve güneybatısını oluşturan K20⁰D doğrultulu Ecemiş Fayı sol yanal doğrultu atımlı faylar olup bu iki ana fay arasındaki yaklaşık 50⁰’lik açısal fark, OAFS’nin orta bölümünü oluşturan Kayseri ve çevresinde üst kıtasal kabukta BKB-DGD yönlü yersel bir genişlemeye neden olmuştur. Bu yersel genişleme rejimi, bir taraftan Erciyes Çek-ayır Havzası’nın oluşumuna neden olurken, diğer taraftan havzanın merkezinde, Orta Anadolu bölgesindeki en önemli volkanik komplekslerden biri olan Erciyes Stratovolkanı’nın yüzeylemesini sağlamıştır. Günümüzde etkin olan genişlemeli rejim nedeniyle, bölgede gelişen normal faylar Erciyes Stratovolkanı’nın çeşitli evre ürünlerini kesmiştir. Erciyes yöresi, Ülkemizde aktif tektonizma ve volkanizma ilişkisinin bir arada gözlendiği ender alanlardan biridir. Bu çalışmada, Anadolu Mikrolevhası’nın içsel deformasyonunda önemli bir yere sahip olan OAFS’nin orta bölümünü oluşturan Kayseri yöresi diri faylarının (Erciyes Fayı, Erkilet Fay Zonu, Yeşilhisar Fay Zonu ve İncesu Fay Zonu) aktif tektonik ve paleosismolojik özellikleri araştırılmıştır. Bu kapsamda, ilgili faylar üzerinde yapısal gözlemler yapılmış, kinematik analiz ve hendekli paleosismoloji çalışmaları yürütülmüştür. Erciyes Fayı, Erciyes Stratovolkanı’nın ana çıkış merkezi olan Erciyes Dağı’nı ve kuzeydoğusundaki Ali Dağı ve Lifos Tepe gibi parazit volkan konilerini kesen, 56 km uzunluğunda, K35⁰D genel doğrultusuna sahip ve çoğunlukla kuzeybatıya eğimli normal ya da sol yanal doğrultu atım bileşenli normal fay parçalarından oluşan aktif bir yapıdır. Erciyes Dağı’nın kuzeydoğu bölümünde, yaklaşık 5 km genişliğinde bir zona bürünen ve saçaklı bir geometriye sahip olan Erciyes Fayı’nın, Erciyes Dağı’nı ve güneyini kat eden bölümü ise daha yalın bir geometriye sahiptir. Erciyes Fayı üzerinde ölçülen fay düzlemi kayma verilerinin kinematik analizine göre, Erciyes Fayı K44-71⁰B – G44-71⁰D yönlü genişlemeli tektonik rejim altında gelişmiştir. Wells ve Coppersmith (1994) tarafından normal faylar için önerilen görgül yaklaşımla, Erciyes Fayı’nın üretebileceği en büyük deprem büyüklüğü Mw 7,17, en büyük yer değiştirme miktarı 3,03 metre ve ortalama yer değiştirme miktarı ise 1,17 metre olarak hesaplanmıştır. Erciyes Fayı’nın orta-kuzey kısmında yürütülmüş olan paleosismolojik hendek 2 çalışmalarına göre, son 27.000 yıldan günümüze kadar geçen süre içerisinde yüzey faylanması meydana gelmiş olan en az üç deprem tanımlanmış ve bu depremler radyokarbon (14C) ve Optik Uyarıcı Lüminesans (OSL) yöntemleriyle tarihlendirilmiştir. Tarihlendirme sonuçlarına göre Erciyes Fayı üzerinde tespit edilen ilk deprem MÖ. 25407 ile 25258 yılları arasında, sondan bir önceki deprem MÖ. 20125 ile 19878 yılları arasında ve son deprem 14516 ile 11915 yılları arasında meydana gelmiştir. Erciyes Fayı’nın uzun dönem kayma hızı, fayın her iki bloğunda yüzeyleyen ve Higgins ve diğerleri (2015) tarafından 2,73±0,08 milyon yıl yaşta olduğu tespit edilen Valibaba ignimbiriti yardımı ile hesaplanmıştır. Hendek alanları ve yakın çevresinde, Valibaba ignimbiriti Erciyes Fayı boyunca net 273 metre düşey yer değiştirmiştir. Buna göre fayın uzun dönem düşey kayma hızı 0.1 ± 0,003 mm/yıl olarak hesaplanmıştır. Son depremden günümüze kadar geçen yaklaşık 15.000 yıllık süre içerisinde 0.1 ± 0,003 mm/yıl’lık kayma hızı dikkate alındığında, Erciyes Fayı üzerinde yaklaşık 1,5 metre düşey atım meydana getirebilecek Mw 7,34 büyüklüğünde bir depremin yamulma enerjisinin biriktiği değerlendirilmektedir. Erciyes Fayı üzerinde yürütülen paleosismolojik hendek çalışmalarında, güncel volkanik etkinliği temsil eden tefra seviyeleri ve bu seviyeleri kesen faylar tespit edilmiştir. Bu veri, Erciyes Fayı’nın tarihsel dönemlerde Erciyes Volkanizması’na eşlik ettiğine işaret etmektedir. 49 km uzunluğundaki Erkilet Fay Zonu, K50°D doğrultusunda uzanan, GD’ya eğimli, genellikle aralı-aşmalı bir geometriye sahip olan sol yanal doğrultu atım bileşenli normal faylardan oluşan aktif bir zondur. Erkilet Fay zonu, Erciyes Çek-Ayır Havzası’nın kuzeybatı sınırını oluşturmaktadır. Erkilet Fay Zonu’nun üretebileceği en büyük deprem büyüklüğü Mw 7,09, en büyük yer değiştirme miktarı 2,57 metre ve ortalama yer değiştirme miktarı ise 1,04 metre olarak hesaplanmıştır. Erkilet Fay Zonu üzerinde yürütülen paleosismoloji çalışmalarında son 19.000 yıldan günümüze kadar geçen süre içerisinde yüzey faylanması meydana getirmiş 4 deprem tanımlanmış ve radyokarbon (14C) yöntemi ile tarihlendirilmiştir. Buna göre; Erkilet Fay Zonu üzerinde tanımlanan ve tarihlendirilen en eski deprem MÖ. 17012 ile 16782 yılları arasında, daha sonraki deprem MÖ. 13141 ile 12870 yılları arasında, sondan bir önceki deprem MÖ. 11859 ile 8634 yılları arasında ve en son deprem MÖ. 8164 ile 4161 yılları arasında meydana gelmiştir. Bu radyometrik yaş verileri, Erkilet Fay Zonu’nun son 19.000 yıl içerisinde, ortalama 4000 yıllık bir deprem tekrarlanma aralığına sahip olduğuna işaret etmektedir. Paleosismolojik hendek çalışmalarından elde edilen ortalama deprem tekrarlanma aralığı (4000 yıl) ve görgül eşitliklerden hesaplanan ortalama yer değiştirme miktarı (1,04 metre) göz önüne alındığında, Erkilet Fay Zonu için yıllık kayma hızı ortalama 0,26 mm/yıl olarak hesaplanmıştır. Son depremden günümüze kadar geçen yaklaşık 7500 yıllık 3 dönemde 0,26 mm/yıl’lık kayma hızı dikkate alındığında, Erkilet Fay Zonu üzerinde, 1,95 metre düşey atım meydana getirebilecek Mw 7,52 büyüklüğünde bir depremin yamulma enerjisinin biriktiği değerlendirilebilmektedir. 49 km’lik fay zonunun üretebileceği en büyük depremin büyüklüğü görgül eşitliklere göre Mw 7,09 hesaplanırken, paleosismolojik çalışmalara göre Mw 7,52 büyüklüğünde bir depremin yamulma enerjisinin birikmiş olması, Erkilet Fay Zonu’nun her an deprem üretebilecek potansiyele sahip bir fay zonu olduğunu gözler önüne sermektedir. Erciyes Çek Ayır Havzası’nın batısında yer alan İncesu Fay Zonu, Erkilet ve Yeşilhisar Fay Zonları arasında, yaklaşık K-G doğrultusunda uzanan, toplam 23 km uzunluğunda bir normal fay zonudur. Görgül yaklaşımla, İncesu Fay Zonu’nun üretebileceği en büyük deprem büyüklüğü Mw 6,66, en büyük yer değiştirme miktarı 1,05 metre ve ortalama yer değiştirme miktarı ise 0,56 metre olarak hesaplanmıştır. Fay kolüviyal kama geometrisi ve fay kollarının yukarıya doğru sonlanması gibi paleosismolojik ölçütlere göre, İncesu Fay Zonu üzerinde, son 17800 ± 2500 yıldan günümüze kadar geçen sürede meydana gelmiş 3 deprem tanımlanmış ve Optik Uyarıcı Luminesans (OSL) yöntemi ile kısmen tarihlendirilmiştir. Buna göre; İncesu Fay Zonu üzerinde tanımlanan ve tarihlendirilen en eski deprem Günümüz Öncesi (G.Ö.) 17800 ± 2500 ile 15600 ± 1800 yılları arasında, sondan bir önceki deprem ve en son depremin ise G.Ö. 15600 ± 1800 yıldan sonra meydana geldikleri ortaya konmuştur. Bu OSL yaş verileri, İncesu Fay Zonu’nun en azından Geç Kuvaterner etkinliğini kanıtlamaktadır. Erciyes Çek-Ayır Havzası’nın batı sınırını oluşturan Yeşilhisar Fay Zonu, yaklaşık 40 km uzunluğunda, K-G doğrultulu ve doğuya eğimli aktif bir normal fay zonudur. Görgül yaklaşımla bu zonun üretebileceği en büyük deprem büyüklüğü 6,97 Mw, en büyük yer değiştirme miktarı 2,01 metre, ortalama yer değiştirme miktarı ise 0,87 metre olarak hesaplanmıştır. Yeşilhisar Fay Zonu’nun orta-kuzey bölümündeki Erdemli köyü dolaylarında gerçekleştirilen paleosismolojik hendek çalışmaları sonucunda, Yeşilhisar Fay Zonu üzerinde son 18.000 yıldan günümüze kadar geçen süre ieçrisinde yüzey faylanması ile sonuçlanmış 4 deprem tanımlanmış ve 14C yöntemi ile tarihlendirilmiştir. Radyometrik yaş verilerine göre, Yeşilhisar Fay Zonu üzerinde tanımlanan ve tarihlendirilen en eski depremin MÖ. 13446 - 11550 yılları arasında, daha sonraki depremin MÖ. 11720 - 9738 yılları arasında, sondan bir önceki depremin MÖ. 7084 – 5009 yılları arasında ve en son depremin (Deprem 4) ise (Deprem 1) MÖ. 5009 - MS. 483 yılları arasında meydana geldiği değerlendirilmiştir. Bu verilere göre, Yeşilhisar Fay Zonu ortalama 3000 yıllık düzenli olmayan bir deprem tekrarlanma aralığına 4 sahiptir. Paleosismolojik çalışmalardan elde edilen ortalama deprem tekrarlanma aralığı (3000 yıl) ve görgül yaklaşımla hesaplanan ortalama yer değiştirme miktarı (0,87 metre) göz önüne alınarak yapılan hesaplama ile Yeşilhisar Fay Zonu üzerindeki yakın dönem yıllık kayma hızı 0,29 mm olarak hesaplanmıştır. Görgül yaklaşımla, 0,58 metre ortalama yer değiştirme meydana getirebilecek bir depremin büyüklüğü Mw 6,70 olarak hesaplanmıştır. Paleosismolojik hendek çalışmaları, söz konusu aktif fayların yaklaşık 1,5 milyon nüfusa sahip Kayseri kenti için en önemli deprem tehlike kaynakları olduğunu ortaya koymuştur. Bu nedenle, söz konusu fayların kentsel dönüşüm ve yerleşime esas imar çalışmalarında dikkate alınması ve ayrıntılı çalışılması önerilmektedir.