Naplı ve ekaylı yapıya sahip olan Istranca Kristalen Kompleksi'nde (IKK)

Prekambriyen'den Kuvaterner'e değin oluşmuş birbirlerinden farklı yapısal ve

stratigrafik özellikler ile farklı ortam ve metamorfizma özellikleri gösteren birbirleriyle

bindirmeli ilişkili olan allokton kaya birimleri ile bu allokton birimleri örten Jura,

Senomaniyen-erken Kampaniyen yaşlı volkanosedimanter kayaçlar, yine tümünü kesen

kesen Kampaniyen-erken Maastrihtiyen yaşlı granitoyidik kayaçlar ve Senozoyik yaşlı

örtü birimleri yer almaktadır. Bölgedeki yapısal birimler alttan üste doğru sırasıyla

Istranca Napları ile Vize Tektonik Birliği'dir. Istranca Napları kendi içerisinde

birbirleriyle farklı yapısal, stratigrafik, ortam ve metamorfizma özellikleri sunan üç

farklı yapısal birimden (nap) oluşmaktadır. Bu naplar alttan üste doğru sırasıyla; alt

yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş kayaçlar ile temsil edilen geç

Neoproterozoyik-Noriyen yaşlı kaya birimlerini kapsayan Sarpdere (=Sub-balkanid)

Napı, yeşilşist fasiyesi metamorfizması geçirmiş kayaçlar ile temsil edilen Devoniyen-

Noriyen yaşlı Mahyadağ (=Istranca) Napı ve en üstte ise amfibolit fasiyesi ve daha sonra

yeşilşist fasiyesi metamorfizması geçirmiş, çoklu metamorfizma özelliği sunan geç

Neoproterozoyik-Ladiniyen yaşlı kayaçlar ile temsil edilen Doğanköy (=Sakar)

Napı’dır. Istranca napları/Istranca tektonik birliği üzerinde ise bindirmeli tektonik

dokanakla geç Neoproterozoyik-Permiyen? yaşlı kaya topluluğuyla temsil edilen önce

amfibolit fasiyesinde, daha sonra ise yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş Vize

Tektonik Birliği yer alır.

Sarpdere (=Sub-balkanid) Napı’’nın geç Neoproterozoyik-Paleozoyik

bölümlerini kapsayan alt bölümleri Bulgaristan Istrancası'nda yüzeylenim sunmaktadır.

Bu napın Türkiye bölümünde ise birimlerin tektonik dokanaklı olmasından dolayı

sadece Triyas bölümleri gözlenmektedir. Sarpdere Napı altta geç Neoproterozoyik-

Paleozoyik yaşlı temel kayaçlardan oluşmaktadır. Bunlar alttan üste doğru; metasilttaşı,

fillit, mermer, metavolkanik ardalanımından oluşan Sokol formasyonu, üzerinde

uyumlu olarak asidik metavolkanikler ile temsil edilen geç Neoproterozoyik?-

Paleozoyik yaşlı Kavatsi metavolkanikleri, üzerlerinde açısal uyumsuz olarak geç

Paleozoyik yaşlı metakonglomera, metakumtaşı, metasilttaşı ve metabreşlerden oluşan

Elonovo formasyonu; metakonglomera araseviyeli metakumtaşı ve metasilttaşı

ardalanımından oluşan Sveti İliya formasyonu ve en üstte ise meta asidik tüfit, metatüf,

metakuvars porfirler ile temsil edilen Prohorovo formasyonundan oluşmaktadır. Bu

temel birimler üzerine açısal uyumsuz olarak gelen Triyas birimleri ise alttan üste doğru

II

kendi içerisinde uyumlu olarak; metakonglomera, metamikrokonglomera, arkozik

metakumtaşı, metasilttaşı, metaçamurtaşı ardalanımından oluşan Erken Triyas yaşlı

Harmantepe (=Pitovo) formasyonu; yer yer metasilttaşı ve metakumtaşı araseviyeli

dolomit, dolomitik kireçtaşı, rekristalize kireçtaşı ve mermer ardalanımından oluşan

Olenekiyen-Aniziyen yaşlı Beypınar (=Golyamo-Bukovo) formasyonu; dolomit, çört

nodüllü dolomitik kireçtaşından oluşan Aniziyen yaşlı Geçitağzı (=Bosnek)

formasyonu, metasilttaşı araseviyeli demirce zengin benekli metakumtaşından oluşan

ve Geçitağzı formasyonuna ait olistolitleri içeren Ladiniyen yaşlı Çağlayık (=Lepen)

formasyonu; dolomit, dolomitik kireçtaşı ile temsil edilen geç Ladiniyen-Karniyen yaşlı

Kurudere (=Troyan) formasyonu; en üstte de rekristalize kireçtaşı, kalkşist,

metakumtaşı, metasilttaşı, dolomit, dolomitik kireçtaşı ardalanımından oluşan Noriyen

yaşlı Ambaritsa formasyonundan oluşmaktadır.

Istranca Napları’nın orta napını oluşturan Mahyadağ (=Istranca) Napı ise altta

rekristalize kireçtaşı, mermer, dolomit, dolomitik kireçtaşı ve kalkşist araseviyeleri

kapsayan kuvarsşist, metasilttaşı, kuvarsit ardalanımından oluşan Devoniyen?-Geç

Permiyen yaşlı Armutveren (=Zaberska/Stoilovo) formasyonu ile başlamaktadır. İstif

üste doğru uyumlu olarak metasilttaşı araseviyeli pelesipodalı dolomitik kireçtaşı,

rekristalize kireçtaşı, ardalanımından oluşan en geç Permiyen-en Erken Triyas (en erken

İnduyen) yaşlı Tütünlüktepe formasyonuna geçiş göstermektedir. Üzerinde ise uyumsuz

olarak metasilttaşı, kuvarsşist araseviyeli metakonglomera, metamikrokonglomera,

metakumtaşı ardalanımından oluşan İnduyen-Olenekiyen yaşlı Çukurpınar

(=Struvnitsa) formasyonu; onun üzerinde uyumlu olarak tabanda rekristalize kireçtaşı

ve metakumtaşı araseviyeleri kapsayan metasilttaşı ile üst bölümünde metasilttaşı

araseviyeli ince tabakalı rekristalize kireçtaşından oluşan Olenekiyen-Aniziyen yaşlı

Adatepe (=Kushlovo+Gramatikovo) formasyonu; rekristalize kireçtaşı, kalkşist ve şist

ardalanımından oluşan Aniziyen-Ladiniyen yaşlı Baştepe (=Tolpan) formasyonu;

üzerinde uyumlu olarak kuvarsitik kumtaşı, metasilttaşı, metaçakıltaşı ardalanımından

oluşan geç Ladiniyen yaşlı Kalinachuka formasyonu; rekristalize kireçtaşı, kalkşist,

metakumtaşı, metasilttaşı ve dolomitik kireçtaşı ardalanımından oluşan Ladiniyen-

Noriyen yaşlı Kaynakdere (=Yazminski/Lipacka) formasyonu; Kalinachuka ve

Kaynakdere formasyonları ile yanal geçişli ve seyrek olarak kalsifillit ile kalkşist

araseviyeleri kapsayan krinoid ve gastropodalı rekristalize kireçtaşı ve mermerlerden

oluşan geç Ladiniyen-Noriyen yaşlı Karlık (=Malko Tarnovo) formasyonu yer

almaktadır.

III

Istranca Napları’nın en üst yapısal istifini oluşturan Doğanköy (=Sakar) Napı

alttan üste doğru; Triyas öncesi amfibolit fasiyesi ile geç Titoniyen-Erken Kretase

döneminde de yeşilşist fasiyesi metamorfizması geçirmiş geç Neoproterozoyik-erken

Paleozoyik yaşlı Tekedere (=Zhaltychal) Grubu’yla başlamaktadır. Grup, alttan üste

doğru granatlı mikaşist, amfibolşist, amfibolit, rekristalize kireçtaşı ve kalkşist

ardalanımından oluşan Yassıgeçit formasyonu; kalkşist, rekristalize kireçtaşı ve

mermerden oluşan Hacıdanişment formasyonu, yer yer rekristalize kireçtaşı

araseviyeleri kapsayan granatlı mikaşistlerden oluşan Çalıdere formasyonundan

oluşmaktadır. Tekedere Grubu’nun metasedimanter kayaçları Orta?-Geç Ordovisiyengeç

Permiyen yaş aralığında kısmi ergimeye uğramıştır. Kısmi ergimenin sonucu olarak

meydana gelmiş migmatitler ve gnayslar Büyüköğünlü migmatiti; gnayslar Lalapaşa

gnaysı; metagranitler Kayalıtepe metagraniti; gnays ve metalökogranitler Yoğuntaş

metalökograniti olarak ayırt edilmiştir. Bu dört birim Tekedere Grubu ile metamorfikmagmatik

geçişli ilişkilidir. Bütün bu kayaçlar metagranitik, metagranodiyoritik

bileşimli çoğunlukla amfibolite dönüşmüş metagabroyik bileşimli olan Karbonifer-

Permiyen yaşlı Üsküp felsik ve mafik daykları tarafından kesilmektedir. Bütün bu temel

ve migmatitik kayaçlar bölgede iki farklı evre graniti olarak gözlenen ve yay

magmatizması ürünleri olan Variskan granitoyidleri tarafından kesilmektedir. Variskan

granitoyidleri geç Karbonifer-geç Permiyen yaşlı Ahlatlı (=Sakar) Grubu ve geç

Karbonifer-en Erken Triyas yaşlı Kırklareli (=Lessovo) Grubu ile temsil edilmektedir.

Ahlatlı Grubu bileşimsel, dokusal özellikleri farklılıklar gösteren Hamzabeyli

metagraniti, Tatlıpınar metagraniti, Karaabalar metagraniti ve Kula Metagraniti'nden

oluşurken, Kırklareli Grubu ise farklı bileşimsel ve dokusal özellikler sunan Yörükbayır

Gözlü Gnaysı, Aydıntepe Gnaysı ve Şeytandere Metagraniti'nden oluşmaktadır. Gerek

Ahlatlı Grubu ve gerekse Kırklareli Grubu’na ait Variskan granitoyidleri aktif kıta

kenarında gelişen dalma-batma ile ilişkili granitlerdir. Bu yapısal istifte en üstte

olasılıkla geç Permiyen-Erken Triyas yaşlı metadasitlerle temsil edilen Kapakkaya

metavolkaniti yer almaktadır. Bu kristalen ve metamorfik kayaçlar metaaplitik,

metagranit porfir, metapegmatit ve metadiyabazik bileşimli geç Permiyen-en Erken

Triyas yaşlı Kocatarla (=Alexandrovo) daykları tarafından kesilmektedir. Tekedere

Grubu’ndan derlenen radyometrik yaş tayini örneklerinden 351.25±19-16 my,

283.12±7.3 my yaşlar elde edilmiştir. Doğanköy Napı’na ait Büyüköğünlü

migmatitlerine ait migmatitik kayaçlardan elde edilen zirkonlardan yapılan radyometrik

yaş tayinlerinden 458.1±2.2, 315.6±1.8 my, 309.65±3.45 my, 308.6±1.3 my,

305.93±1.1 my, 305.7±6.7 my, 304.4±1.2 my, 298.5±2.5 my, 296.8±2.5 my yaşlar elde

IV

edilirken kısmi ergime zonlarından 253.9±09 my, 247.72±0.83 my yaşlar elde

edilmiştir. Kayalıtepe metagranitinden 300.84±0.87 my yaşı elde edilmiştir. Variskan

granitoyidlerinden Ahlatlı Grubu’na ait Hamzabeyli metagranitinden 319.43±0.5 my ve

319.13±0.92 my, Kula metagranitinden 312.6±2.6 my, 300.5±1.5 my, Karaabalar

metagranitinden 293.1.2±1.2 my, 288.5±2.2 my, Tatlıpınar metagranitinden ise 294.0±3

my ve 292.4±1.4 my yaşlar elde edilmiştir. Bu da Tekedere Grubu metamorfik

kayaçlarında kısmi ergimenin ve migmatitleşmenin Orta-Geç Ordovisiyen'de

başladığını ve Permiyen'e değin devam ettiğini göstermektedir. Kırklareli Grubu’na ait

Yörükbayırı gözlü gnaysından 299.2±9.2 my, Aydıntepe gnaysından 299.4±2.6 my,

Şeytandere metagranitinden ise 311.2±1.5 my ve 310.0±1.4 my, 257.42±1.2 my,

256.57±0.96 my, 254.0±1.8 my, 253.83±0.90 my, 253.53±0.92 my, 249.62±0.98 my,

247.2±2.8 my yaşlar elde edilmiştir. Bu napın en son evredeki damar kayaçları olan

Kocatarla dayklarından elde edilen radyometrik yaşlara göre 239.0±11 my yaşlar elde

edilmiştir. Tüm bu temel kayaçlar Triyas öncesi amfibolit fasiyesi metamorfizması ve

Geç Jura (geç Titoniyen)-Erken Kretase sırasında ise yeşilşist fasiyesi

metamorfizmasına uğramış Triyas yaşlı kaya birimleri ile açısal uyumsuz olarak

örtülmektedir. Triyas örtü birimleri taban konglomerası ile başlayan ve yer yer

metavolkanik araseviyeleri de (Devletliağaç metavolkanit üyesi) kapsayan

metaçakıltaşı, gnays, metakumtaşı ve üste doğru metasilttaşından oluşan Erken Triyas

yaşlı Evciler (=Paleokastro) formasyonu; üzerinde Evciler formasyonunun üst

seviyelerinden itibaren yanal ve düşey geçişli dokanakla Erken Triyas yaşlı

metakonglomera, metakumtaşı ve seyrek metakarbonatlardan oluşan Elmacık

formasyonu ile metakumtaşı, gnays, metasilttaşı, şist ve seyrek olarak

metakonglomeralardan oluşan Erken Triyas yaşlı Kocabayır formasyonu gelmektedir.

Evciler formasyonu ile uyumlu ilişkili, Elmacık ve Kocabayır formasyonları ile çalışma

alanında dokanak ilişkileri gözlenmese de yanal geçişli olan Fatmakaya formasyonu ise

paragnays, metakonglomera, şist çakılcıklı metakumtasından oluşmaktadır. Birim

üzerine uyumlu olarak yeşilşist fasiyesi metamorfizması geçirmiş kayaçlardan oluşan

yer yer bol makro ve mikrofosil kapsayan Olenekiyen yaşlı Kocayazı (=Ustrem) Grubu

gelmektedir. Gruba ait kayaçlar alttan üste doğru uyumlu olarak; yer yer kalkşist,

rekristalize kireçtaşı, dolomit ve dolomitik kireçtaşı araseviyeleri kapsayan bitümlü

granatlı mikaşist ve kuvarsit ardalanımından oluşan ve orta bölümlerinde şist araseviyeli

mermer (Kanlıdere=Mramor üyesi) kapsayan Yenice (=Kerimarski) formasyonu;

metasilttaşı-kuvarsşist araseviyeli kalkşistler ile temsil edilen Sepetdere formasyonu;

kalkşist, metasilttaşı, fillit araseviyeli metasilttaşı araseviyeli kuvarsitik kumtaşı,

V

rekristalize kireçtaşı, kalkşist araseviyeli oluşan Kayınpınardere formasyonu;

metasilttaşı araseviyeli kuvarsitik kumtaşı, rekristalize kireçtaşı araseviyeli krinoidli

kalkşist ve seyrek olarak metaçakıltaşı araseviyeleri kapsayan şistlerden oluşan

Terzidere formasyonu; metasilttaşı araseviyeli krinoid, pelesipoda ve gastropodalı

kalkşistlerden ve rekristalize kireçtaşlarından oluşan Taştepe formasyonu ve en üstte ise

metasilttaşı araseviyeli krinoidli kalkşist ve rekristalize kireçtaşı ve dolomitik

kireçtaşından oluşan Burcanıktepe formasyonu ile temsil edilmektedir. Kocayazı grubu

kayaçları olasılıkla Triyas yaşlı turmalinli kuvars porfir daykları tarafından

kesilmektedir. Bu yapısal istif en üstte ise tabanda krinoid, alg, gastropod kapsayan

dolomit, dolomitik kireçtaşı, üstte rekristalize kireçtaşı ve mermer ile en üstte ise 1-10

m kalınlık sunan şist araseviyeli kalkşist içeren Orta Triyas yaşlı Kapaklı (=Srem)

formasyonu ile sonlanmaktadır.

Istranca Napları’nın/Istranca Tektonik Birliği’nin doğu bölümünde yer alan ve

bu birliğin üzerinde bindirmeli tektonik dokanaklı olarak yer alan Vize Tektonik Birliği

ise Triyas öncesi amfibolit fasiyesinde, Geç Jura (geç Titoniyen)-Erken Kretase

sırasında yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiş kaya topluluğundan

oluşmaktadır. Kaya türü ve stratigrafik özellikleri ile Istranca naplarından oldukça

farklılık gösteren bu yapısal istif altta; yer yer seyrek olarak rekristalize kireçtaşı

araseviyeleri kapsayan amfibolit, paragnays, kuvarsit, kuvarsit ve migmatit

ardalanımından oluşan geç Neoproterozoyik yaşlı Aksicim formasyonu ile

başlamaktadır. Bu yüksek dereceli metamorfik temel erken Neoproterozoyik yaşlı

Elbasan metagraniti tarafından kesilmektedir. Bu temel kayaçların kısmi ergimesi

sonucu migmatit ve gnays ile temsil edilen geç Neoproterozoyik-Erken Kambriyen yaşlı

Küçükyayla migmatiti oluşmuştur. Ayrıca bu temel yine geç Neoproterozoyik?-Erken

Kambriyen yaşlı Kızılağaç metagraniti tarafından kesilmektedir. Sedimanter kökenli

metamorfik kayaçlar ve metagranitlerden oluşan temel kayaları üzerine tabanda

polijenik kökenli metakonglomera, metamikrokonglomera ile başlayıp, üste doğru

kuvarsit, gnays ve kuvarsşist ardalanması şeklinde devam eden Ordovisiyen yaşlı

Şermat formasyonu açısal uyumsuz olarak gelmektedir. İstif üste doğru uyumlu olarak

paragnays, kuvarsit, kuvarsşist, rekristalize kireçtaşı ve mermer ardalanımından oluşan

olasılı Ordovisiyen-erken Karbonifer ? yaşlı Yavuzdere formasyonu ile üzerinde

uyumlu şekilde 3-12 m kalınlık gösteren metabazit (metavolkanit üyesi) arseviyesi

kapsayan kuvarsşist, kuvarsit, granatlı mikaşist, lidit ?, rekristalize kireçtaşı, granatlı

mermer ardalanımından oluşan Ordovisiyen-erken Karbonifer yaşlı Bulanıkdere

formasyonu yer almaktadır. Bu istife ait metamorfik kayaçlar metagranit,

VI

metagranodiyorit, metakuvars diyorit, metamonzonit, metamonzodiyorit vb. bileşimli

geç Karbonifer-Permiyen? yaşlı Sivriler metagraniti ve daha bazik bileşimli

metagranitlerden oluşan İkiztepe metagraniti tarafından kesilmektedir. Tüm bu istif

metaaplitik, metapegmatitik ve metadiyabazik bileşimli dayklardan oluşan olasılıkla

Permiyen yaşlı Akpınar daykları tarafından kesilmektedir. Vize Tektonik Birliği’ne ait

erken Neoproterozoyik yaşlı Elbasan metagranitinden 745.0±2.9 my, geç

Neoproterozoyik-erken Kambriyen yaşlı Kızılağaç metagranitinden 537.2±1.7 my,

536.8±2.3 my, 521.0±19 my, 519.3±3.1 my yaşları elde edilmiştir. Ordovisiyen yaşlı

Şermat formasyonuna ait detritik zirkonlardan 384.17±14-16 my, 270.4±14.3 my yaşları

elde edilmiştir. Karbonifer-Permiyen? yaşlı Sivriler metagranitinden derlenen

örneklerde 312.8±2.1 my, 307.6±1.6 my, 306.1±1.7 my, 303.7±2.5 my yaşlar elde

edilirken, İkiztepe metagranitinden ise 299.8±1.4 my Zr yaşlar elde edilmiştir. Bu

yapısal istifte yer alan geç Neoproterozoyik yaşlı Kızılağaç metagraniti aktif kıta

kenarında gelişen dalma-batma ile ilişkili granitlerdir. Vize Tektonik Birliği’ne ait kaya

birimleri olasılıkla Jura öncesi dönemde ilksel olan konumundan IstrancaTektonik

Birliği üzerine güney-güneydoğudan batı-kuzeybatıya doğru sürüklenmiştir.

Bölgede yer alan gerek Istranca Tektonik Birliği ve gerekse Vize Tektonik

Birliği’ne ait kayaçlar Jura yaşlı düşük dereceli metamorfik kayaçlar tarafından açısal

uyumsuz olarak örtülmektedir. Jura istifi tabanda metakonglomera,

metamikrokonglomera, kuvarsitik metakumtaşı ile yer yer bunlara eşlik eden

metasilttaşlarından oluşan Hettanjiyen yaşlı Yuvarlaktepe (=Kostina) formasyonu ile

başlamaktadır. Jura istifi uyumlu olarak alttan üste doğru; yer yer metakumtaşı

araseviyeleri kapsayan pelesipoda, krinoid, belemnitli dolomit, dolomitize rekristalize

kireçtaşından oluşan Sinemuriyen-erken Bajosiyen yaşlı Domuzpınartepe (=Ozirovo)

formasyonu ile bununla yanal ve düşey yönde geçişli olarak yer yer ince seviyeler

şeklinde belemnitli, pelesipodalı ve bivalvialı rekristalize kireçtaşı araseviyeleri

kapsayan, yer yer olistostromal özellikler gösteren, yer yer demir konkresyonlu

belemnitli metakumtaşı ve metasilttaşı ardalanımından oluşan Sinemuriyen-erken

Bajosiyen yaşlı Gümüşalan (=Bliznak) formasyonundan oluşmaktadır. İstif üzerine yine

uyumlu olarak tabanda yer yer kuvarsitik metakumtaşı seviyesi ile başlayan ve üste

doğru yer yer olistostrom ve breşik metakonglomera seviyesi (Uzundere=Kazanska

üyesi) kapsayan yer yer belemnitli rekristalize kireçtaşı ve kuvarsitik metakumtaşı

araseviyeleri kapsayan radyolaryalı fosfat konkresyonları kapsayan bitümlü metaşeyl ve

metasilttaşı ardalanımından oluşan geç Bajosiyen-erken Kimmericiyen yaşlı Balaban

(=Zvezdets) formasyonu gelmektedir. Jura istifi en üstte yer yer kanal dolguları ve

VII

kalsifillit aratabakalı silisifiye rekristalize kireçtaşı, demirli kuvarsitik metakumtaşı,

krinoidli rekristalize kireçtaşı ardalanımından oluşan olasılıkla orta Kimmericiyenerken

Titoniyen yaşlı Boztaş (=Brashlyan) formasyonu ile yanal ve düşey yönde geçişli

olarak bulunan metaçamurtaşı, metasilttaşı, metakumtaşı, kuvarsşist, kalsifillit, krinoidli

kalkşist, rekristalize kireçtaşı, mermer ce seyrek metaşeyl ardalanımından oluşan orta

Kimmericiyen-erken Titoniyen yaşlı Yeşilce (=Hranova) formasyonundan

oluşmaktadır.

Bölgedeki tüm yapısal birimler ile Jura yaşlı kayaçların örtüsü konumundaki Geç

Kretase yaşlı kaya birimler Senomaniyen-erken Kampaniyen yaşlı İğneada Grubu ile

temsil edilmektedir. Jura yaşlı kayaçlar üzerine açısal uyumsuz olarak gelen İğneada

grubu kayaçları tabanda polijenik konglomera ve yanal yönde geçişli rudistli kireçtaşı

(Kadembaba üyesi) ile başlayıp, üste doğru yer yer ince seviyeler şeklinde pelesipod

fosilli kireçtaşı araseviyeleri kapsayan polijenik kökenli konglomera,

mikrokonglomera, Orbitolina concava'lı kireçtaşı ve demirli kumtaşı, kuvarsitik

kumtaşı, silttaşı ardalanımından oluşan Senomaniyen yaşlı Sislioba (=Zelenkovska)

formasyonu, üzerinde uyumlu olarak; yer yer kireçtaşı araseviyeleri kapsayan silttaşı,

kumtaşı şeyl ve seyrek marn ardalanımından oluşan Senomaniyen-Turoniyen yaşlı

Kocataş (=Kopanarska+Gradishte) formasyonu yer almaktadır. Birim üste doğru yine

uyumlu olarak yer yer silttaşı araseviyeli breşik konglomera, kumtaşları ile kireçtaşı

ardalanımından oluşan Kocatepe (=Kukulyat+Ostrachuka) formasyonu, yer yer silttaşı

araseviyeli kumlu-killi kireçtaşı ve iz fosilli kumtaşı ardalanımından oluşan Turoniyen

yaşlı Rezve (=Dryanovitska) formasyonuna geçmektedir. Birimin üzerinde yersel

uyumsuz olarak tabanda polijenik konglomeralar ile başlayan ve üste doğru trakiandezit,

trakibazalt, volkanik elemanlı kumtaşı, çamurtaşı, pelajik kireçtaşı, tüfit, aglomera,

silttaşı ardalanımından oluşan Koniasiyen-Santoniyen yaşlı Avcılar (=Grudovo)

formasyonu yer almaktadır. Bu volkanitlerin jeokimyasal özellikleri ile andezitik ve

bazaltik lav bileşiminde, subalakalen karakterde, N-MORB'a göre normalize edilmiştir.

Çoklu iz element diyagramlarında belirgin şekilde negatif Nb anomalisi gösterdikleri,

dalma-batma zonu karakteri gösterdikleri ve kıtasal bir yay ortamında geliştikleri

saptanmıştır. Üst Kretase istifi en üstte yastık yapılı bazaltik lav akıntısı, trakiandezit,

trakibazaltik lav akıntısı, tüf, aglomera, tüfit, çamurtaşı, çört, kiltaşı, killi kireçtaşı,

volkanik elemanlı kumtaşı, marn ardalanımından oluşan geç Santoniyen-erken

Kampaniyen yaşlı Limanköy (=Tankovo) formasyonu ile temsil edilmektedir.

Koniasiyen-erken Kampaniyen yaşlı bu volkano-tortul istifte yer alan Avcılar

formasyonundaki bazik lav akıntılarından plajiyolazlarda Ar/Ar yöntemi ile 89.9±2.4

VIII

my, Limanköy formasyonundaki bazik lav akıntılarından ise plajiyolazlarda Ar/Ar

yöntemi ile 81.9±2.4 my yaşları elde edilmiştir.

İnceleme alanında yer alan Istranca Tektonik Birliği, Vize Tektonik Birliği

kayaçları, Jura yaşlı kayaçlar ile Senomaniyen-erken Kampaniyen yaşlı İğneada

grubuna ait kayaçlar Kampaniyen-erken Maastrihtiyen yaşlı Dereköy-Demirköy

granitoyid plutonu tarafından kesilmektedir. Granit, granodiyorit, tonalit, siyenit, kuvars

diyorit, diyorit, gabro, monzonit, riyolit, monzodiyorit ile hornblend porfir, diyorit

porfir bileşimli kayaçlardan oluşan Dereköy-Demirköy granitoyidinin son evre ürünleri

diyabaz, aplit, pegmatitik bileşimli dayklardır. Srednogorie yayının kapanmasına bağlı

manto etkileşimli kabuk kökenli H tipi granit ürünleri olduğu düşünülen Dereköy-

Demirköy granitoyid plutonunda yer alan granit ve granodiyoritleri kalkalkalen,

peralüminalı ve orta K içerikli iken, plutonun gabroyik ve diyoritik bileşimli mafik

kayaçları toleyitik magma kökenlidir. Mafik magmatik anklavlar AFM diyagramında

kalkalkalenden toleyitik karektere dogru geçiş sergilemektedir. Dereköy-Demirköy

plutonu kayaçları tektonik ayırım diyagramlarında volkanik yay graniti alanında yer

almaktadır.

Bölgedeki orta Eosen öncesi metamorfik, kristalin ve çökel kayaçları Senozoyik

yaşlı kayabirimleri tarafından açısal uyumsuz olarak örtülmektedir. İnceleme alanında,

Istranca Kristalen Kompleksi’nin örtüsü konumundaki Senozoyik örtüsü ve Trakya

Havzası’nın orta bölümünün güney kesimlerinde Saroz körfezi kuzeyinde olmak üzere

iki farklı Senozoyik örtü birimi yer almaktadır. Senozoyik kaya birimleri alttan üste

doğru; Bartoniyen-Priaboniyen yaşlı Poyralı Grubu'na ait çakılcık-blok boyutunda

çakıllar içeren çakıltaşlarından oluşan Akören formasyonu, yanal ve düşey yönde geçişli

olarak çakıltaşı, çakıllı kumtaşı ve kumlu-killi kireçtaşı, linyit içeren kiltaşı, karbonatlı

kumtaşı, silttaşı oluşan İslambeyli Formasyonu, bu birimler ile yanal ve düşey geçişli

olarak grubun en üst bölümlerini oluşturan makro ve mikrofosilli, ince tabakalı kumtaşı,

silttaşı, marn, araseviyeleri içeren resifal kireçtaşlarından oluşan Evrencik

formasyonuna geçmektedir. Evrencik formasyonu üzerine uyumsuzlukla

(parakonformite) Trakya Havzası kuzey kenarı boyunca tabanda yersel konglomera,

kumtaşı ve çakıllı kumtaşı ile temsil edilen Taşlısekban üyesi ile başlayan kumtaşı,

silttaşı, marn, kiltaşı araseviyeli oolitli, Congeria'lı kireçtaşı ve kumlu kireçtaşından

oluşan kiltaşı, marn ardalanımından oluşan geç Eosen-erken Oligosen yaşlı Pınarhisar

Formasyonu gelmektedir. Birim yanal ve düşey yönde kumtaşı, linyit araseviyeli kiltaşı

ve çamurtaşı ve marn ardalanmasından oluşan geç Oligosen-erken Miyosen yaşlı

Süloğlu Formasyonu'na geçmektedir. İnceleme alanının doğusunda ise; çakılcıklı

IX

kumtaşı, killi silttaşı, yer yer mangan içeren kumtaşı, marn, kireçtaşı ardalanması ve tüf,

tüfit araseviyelerinden oluşan Priaboniyen-Rupeliyen yaşlı İhsaniye Formasyonu ile

üstte yanal ve düşey yönde geçişli olarak geç Priaboniyen-Rupeliyen yaşlı Pınarhisar

Formasyonu yer almaktadır. Trakya Havzası'nın orta bölümünün güney kesimlerinde

ise, altta şeyl, seyrek silttaşı ve çamurtaşlarından oluşan çalışma alanında gözlenmeyen

geç Eosen-erken Oligosen yaşlı Yenimuhacir Formasyonu, üste doğru sığlaşarak delta

ortamı çökellerinden oluşan kömür araseviyeleri içeren kiltaşı, silttaşı, şeyl, marn,

kumtaşı ve çakılcıklı kumtaşlarından oluşan geç Oligosen-erken Miyosen yaşlı

Danişmen Formasyonu yer almaktadır. Danişmen formasyonu üzerine uyumlu ve

geçişli olarak kumtaşı, kumtaşı aratabakalı kiltaşı, çamurtaşı, şeyl, tüfit, tüf tüfitik

kumtaşı ve çakıltaşından oluşan orta-geç Miyosen yaşlı Çantaköy formasyonu gelir.

Havza'nın hem kuzey hem de doğu bölümlerinde erken Miyosen yaşlı kaya birimleri

üzerine uyumlu olarak çakıltaşı, çakılcıklı kumtaşı, çamurtaşı ardalanımı (Kurtdere

üyesi); kumtaşı, silttaşı, linyit araseviyeli kiltaşı, çamurtaşı (=Velimeşe üyesi); gölsel

killi kireçtaşı, kireçtaşı, kiltaşı, marn, çamurtaşı (=Sinanlı üyesi) ile temsil edilen ortageç

Miyosen yaşlı Ergene Formasyonu yer almaktadır. Trakya Havzası'nda Pliyosen bir

çökelme dönemini temsil etmekte olup, havzanın orta kesimlerinde yakınsak, orta ve

ıraksak bölümleri içeren alüvyal yelpaze çökellerinden oluşan Trakya Formasyonu ile

temsil edilirken, İğneada Havzası'nın Pliyo-Kuvaterner çökelleri ise altta moloz

akmalarının baskın olduğu yakınsak alüvyon yelpaze ortamı çökelleri ile başlayan ve

üste doğru çakıltaşı, kumtaşı, silttaşı ardalanımından oluşan örgülü nehir çökelleri ile

kiltaşı ve kireçtaşından oluşan göl ortamı ile en üstte kuvars çakıltaşları, bloklu kuvars

çakıltaşlarından oluşan yaygı akması çökelleri ile alüvyon yelpaze çökellerinden oluşan

Mert formasyonu ile temsil edilmektedir. Pliyo-Kuvaterner çökelleri Neotektonik

dönem ürünleri olup, alttaki tüm yaşlı çökeller üzerine açısal uyumsuzlukla gelmektedir.

İnceleme alanında yer alan kaya birimlerinde farklı jeolojik dönemlerde çoklu

metamorfizma (polimetamorfizma) etkin olmuştur. Istranca naplarından/tektonik

birliğinden Doğanköy (=Sakar) napı bölgeye Triyas öncesi yerleşiminden önceki bir

süreçte bulunduğu paleocoğrafik ortamda amfibolit fasiyesi metamorfizması

geçirmiştir. Bu yapısal birim olasılıkla Geç Jura (geç Titoniyen)-Erken Kretase

döneminde bölgeye yerleştikten sonra (Istranca naplarından Sarpdere ve Mahyadağ

napları üzerine tektonik olarak yerleşmesinden sonra) üç nap birlikte yeşilşist

fasiyesinde metamorfizma geçirmiştir. Bu nedenle Doğanköy napında regresif

metamorfizmanın etkileri görülmektedir. Aynı şekilde Vize Tektonik Birliği’ne ait

kayaçlar da Triyas öncesi amfibolit fasiyesinde, olasılıkla Geç Jura (geç Titoniyen)-

X

Erken Kretase döneminde de yeşilşist fasiyesinde metamorfizma geçirmiştir. Bu

kayaçların da metamorfizma koşulları Doğanköy napı ile benzerlik sunmaktadır. Geç

Jura-Erken Kretase döneminde bölgede yer alan Hettanjiyen-erken Titoniyen yaşlı

birimler de temel kayaları ile birlikte alt yeşilşist fasiyesi metamorfizmasına

uğramışlardır. Bölgede Poliçe mevkii dolayında yer alan Senomaniyen-erken

Kampaniyen yaşlı İğneada grubuna ait kayaçların düşük dereceli metamorfizma etkileri

göstermekte olduğu gözlenmektedir. Bu metamorfizmayı oluşturan sürecin ne olduğu

bilinmemektedir. Bölgede ayrıca lokal dinamik metamorfizma etkileri de

gözlenmektedir. Kampaniyen-erken Maastrihtiyen yaşlı Dereköy-Demirköy

granitoyidik kayaçları Kampaniyen öncesi metamorfik, kristalin ve çökel temel

kayaçları ve Jura ile Geç Kretase yaşlı İğneada grubuna ait volkanotortul kayaçları

kesmektedir. Özellikle kesmiş olduğu Mahyadağ ve Doğanköy napına ait Paleozoyik ve

Triyas yaşlı kayaçlar tarafından tekrar erken Maastrihtiyen sonrası dönemde tektonik

olarak sürüklenmiş ve deformasyona uğramıştır. Ayrıca Jura yaşlı kayaçlardan Balaban

formasyonu kayaçlarında da Dereköy-Demirköy granitoyidi sokulumuna bağlı olarak

kontakt metamorfizma gelişmiş olup, kordiyerit ve andaluzit mineralleri ile hornfels

zonları gelişmiştir.

İnceleme alanını kapsayan bölgede birçok farklı jeolojik dönemde sıkışmalı

tektonik rejime bağlı olarak yatay tektonik hareketler etkin olmuştur. Triyas öncesi

dönemde Istranca naplarından Doğanköy napına ait üst yapısal dilim diğer Istranca

napları üzerine tektonik olarak yerleşmiştir. İnceleme alanı etkin olarak Geç Jura-Erken

Kretase döneminde de büyük yatay tektonik hareketlere maruz kalmıştır. Bu dönem aynı

zamanda bölgedeki ikinci veya üçüncü metamorfizma evresidir. Bölgedeki Lütesiyen

ve sonrası yatay hareketlerinin verileri tam olarak tespit edilememiştir. İğneada

havzasında yer alan İğneada Fayı (İF) Geç Kretase ve Pliyosen yaşlı birimleri ayırmış

olup, sol yanal atımlı aktif fay özelliği taşımaktadır. Aynı şekilde Armağan dolayında

yer alan Sergen Fayı (SF) de olasılıkla Pliyosen yaşlı birimleri kesmekte, olası aktif fay

özelliği taşımaktadır.

Türkiye Istrancası'nda yüzeylenmekte olan Istranca naplarına ait bütün yapısal

birimler, Jura yaşlı kayaçlar ve Senomaniyen-erken Kampaniyen yaşlı İğneada grubu

kayaçları ve Kampaniyen-erken Maastrihtiyen yaşlı Dereköy-Demirköy granitoyid

plutonu kayaçları Bulgaristan Istrancası'nda yüzeyleyen kayaçlar ile birebir eşleşirken,

Istranca Kristalen Kompleksi’nin doğu bölümünde gözlenmekte olan geç

Neoproterozoyik-Permiyen yaşlı Vize Tektonik Birliği’ne ait kayaçlar ile metamorfik

XI

İğneada grubuna ait kayaçların eşlenikleri Bulgaristan Istrancası'nda yüzeylenmemekte

ve gözlenmemektedir.