ÖZ

Bu çalışma, Ordu ili Fatsa ilçesi ve civarını kapsayan AR. 201400146 numaralı

ruhsat  sahasında  yapılmıştır.  Çalışmalar  2015-2019  yıllarında ‘‘Ordu İli ve Çevresi Bentonit 

Aramaları Projesi’’ kapsamında yapılmıştır.

Ruhsat alanı, Doğu Pontid’lerin Kuzey Zon’unda yer alır. Doğu Pontidler Alp orojenizinin etkisinde, 

Alpin dağ kuşağı içerisinde yer almaktadır. Pontid’ler, magmatik ve volkanik faaliyetlerin çok 

etkin olduğu bir kuşaktadır. Doğu Pontid’lerin temelini oluşturan metamorfitler Liyas-Dogger yaşlı 

volkano-sedimanter kayaçlar tarafından aşınma uyumsuzluğu ile üzerlenirler. Hamurkesen formasyonu 

olarak bilinen bu birim, Dogger-Malm yaşlı Berdiga formasyonu tarafından uyumlu olarak örtülür. Bu 

formasyon üzerine Santoniyen- Kampaniyen yaşlı bazalt, andezitik lav ve piroklastlar ile kumtaşı, 

kırmızı kireçtaşı (mikrit-biyomikrit), çamurtaşı, silttaşı ve tüfit ara seviyelerinden oluşan ve 

ruhsat sahasının tabanını oluşturan Mesudiye formasyonu gelmektedir. Bu birim üzerine Kampaniyen 

yaşlı trakiandezitik, riyolit lav ve piroklastları (yer yer dasit, riyodasit) tüf-breş ve 

bentonitlerden oluşan Tirebolu formasyonu gelir. Bu birim üzerine kireçtaşı, killi-kumlu kireçtaşı, 

çamurtaşı, tüfit, marn, silttaşı ve kumtaşı ardalanmasından oluşan Maastrihtiyen-Paleosen yaşlı 

Akveren formasyonu gelir.

Alüminyum ve magnezyumca zengin volkanik kül ile lavların ayrışmasından oluşan ve egemen olarak 

montmorillonit içeren killere bentonit denir. Ticari anlamda ise gelişmiş sıvı emici ve kolloidal 

özelliği olan her kile bentonit denmektedir (Akbulut, 1996).

Ruhsat sahasındaki killeşmeler; deniz suyu az oranda ise meteorik su karışımı bir sıvı ile volkanik 

kül ve tüfün sığ denizel bir ortamda diyajenez (sıkışma) etkisi ile oluşmuştur. Tüf ve 

piroklastiklerin alterasyonu muhtemelen deniz suyu ile ilk karşılaştıklarında başlamıştır. 

Depolanma esnasında porozitenin yüksek olması ile gözeneklere alınan sıvının mikro çatlaklardan 

itibaren, yavaş gerçekleşen gömülme ve düşük sıkışma ile difüzyonu sonucunda camsı materyal 

hidratasyona uğramış ve simektit (montmorillonit) kristallenmesi gerçekleşmiştir.

2018 yılında ruhsat sahasında 14 lokasyonda 672,50 metre, 2019 yılında 5 lokasyonda 197,80 metre 

karotlu sondaj yapılmıştır. Ruhsat sahasında  yapılan çalışmada 5 adet XRD, 14 adet XRD (Rietveld), 

26 adet kimyasal ve 3 adet tam teknolojik analiz amaçlı numune alınmıştır.

Ruhsat sahasındaki killerden alınan numunelerinin XRD analizlerinde montmorillonit, illit, alkali 

feldispat, plajiyoklas, mika mineralleri, kalsit, kristobalit, muskovit, dolomit ve kaolen  

mineralleri tespit edilmiştir.

Ruhsat sahasından alınan tüvenan (orijinal numune) halde bentonit-bentonitik kil örneklerinin 

ilgili TSE standartlarına göre; kedi kumu, ilaç ve kozmetik, içme ve kullanma sularının arıtımı 

üretiminde kullanımına yönelik teknolojik inceleme, seramik, lastik ve kağıt sanayiinde kullanımına 

yönelik teknolojik inceleme, sondaj incelemesi, bentonit ağartma özelliği tayini ve döküm bentoniti 

teknolojik testleri yapılmıştır.

Ruhsat sahasından alınan 3 adet tüvenan (orijinal numune) halde bentonit örneklerinin ilgili TSE 

standartlarına göre MTA laboratuvarında yapılan teknolojik testler sonucunda 18-B4-1T numaralı 

örnek Ağartma özelliği tayini için olumlu sonuç vermiştir. 18-B13-1T numaralı örnek Ağartma 

özelliği tayini ve kedi kumu için olumlu sonuç vermiştir. 18-B10-1T numaralı örnek Ağartma özelliği 

(aktifleştirilmiş halde) uygun gelmiştir.

i

Sahadaki bentonitlerin kullanım alanlarını artırmak, katma değeri daha yüksek ürünler elde etmek 

için aktifleştirme veya cevher zenginleştirme işlemleri yapılması gerekmektedir.

201400146 numaralı ruhsat sahasında yapılan çalışmalar sonucunda ~ 13 milyon ton bentonit kaynak 

tahmin edilmiştir.