Bu çalışma, Trabzon ili Tonya ve Düzköy ilçeleri sınırları içersinde yer alan

201600321 nolu ruhsat sahasında yapılmıştır. Çalışmalar 2016 ve 2017 yıllarında

‘‘Ordu İli ve Çevresi Bentonit Aramaları Projesi’’ kapsamında tamamlanmıştır.

Ruhsat sahası, 2016 yılında bentonit olarak MTA adına ruhsatlandırılmış olup,

aynı yıl ruhsat sahasında prospeksiyon çalışmaları ve 1/5.000 ölçekli maden jeolojisi

haritası yapılarak bentonit içeren ve potansiyel olan alanlar saptanmıştır. Bentonit

potansiyeli olan alanlarda sondaj lokasyonları belirlenmiş olup, 2017 yılında karotlu

sondaj çalışmaları yapılmıştır.

Ruhsat alanı, Doğu Pontid’lerin Kuzey Zon’unda yer alır. Doğu Pontidler Alp

orojenizinin etkisinde, Alpin dağ kuşağı içerisinde yer almaktadır. Pontid’ler, magmatik

ve volkanik faaliyetlerin çok etkin olduğu bir kuşaktadır. İnceleme alanı alttan üste

doğru Liyas yaşlı bazalt, andezit, konglomera, kumtaşı ve marn vb. kaya türlerinden

oluşan Hamurkesen formasyonu, Üst Jura-Alt Kretase yaşlı kireçtaşlarından oluşan

Berdiga formasyonu, Üst Kretase yaşlı bazalt, andezit, piroklastik, kumtaşı vb. kaya

türlerinden oluşan Çatak formasyonu, riyodasit, dasit ve piroklastiklerinden oluşan

Kızılkaya formasyonu, bazalt, andezit, piroklastik, çamurtaşı, kumtaşı, marn vb. kaya

türlerinden oluşan Çağlayan formasyonu, riyodasit, dasit, riyolit lav ve

piroklastiklerinden oluşan Çayırbağ formasyonu, Maastrihtiyen-Paleosen yaşlı kumtaşı,

marn ve killi kireçtaşlarından oluşan Bakırköy formasyonu, Eosen yaşlı andezit, bazalt

ve piroklastiklerinden oluşan Kabaköy formasyonu yer alır.

Alüminyum ve magnezyumca zengin volkanik kül ile lavların ayrışmasından

oluşan ve egemen olarak montmorillonit içeren killere bentonit denir. Ticari anlamda ise

gelişmiş sıvı emici ve kolloidal özelliği olan her kile bentonit denmektedir (Akbulut,

1996).

Ruhsat sahasındaki killeşmeler; deniz suyu az oranda ise meteorik su karışımı

bir sıvı ile volkanik kül ve tüfün sığ denizel bir ortamda diyajenez (sıkışma) etkisi ile

oluşmuştur. Tüf ve piroklastiklerin alterasyonu muhtemelen deniz suyu ile ilk

karşılaştıklarında başlamıştır. Depolanma esnasında porozitenin yüksek olması ile

gözeneklere alınan sıvının mikro çatlaklardan itibaren, yavaş gerçekleşen gömülme ve

düşük sıkışma ile difüzyonu sonucunda camsı materyal hidratasyona uğramış ve

simektit (montmorilonit) kristallenmesi gerçekleşmiştir.

Ruhsat sahasında 36 lokasyonda 2.426,10 metre karotlu sondaj yapılmıştır.

Ruhsat sahasında yapılan çalışmada 28 adet XRD, 14 adet XRD (Rietveld), 19 adet

kimyasal, 3 adet ön teknolojik, 12 adet mineralojik-petrografik ve 3 adet tam teknolojik

analiz amaçlı numune alınmıştır.

Ruhsat sahasındaki killerden alınan numunelerinin XRD analizlerinde;

montmorillonit, kristobalit, kuvars, mika minerali (biyotit), zeolit grubu mineral

(mordenit), kalsit, plajiyoklas, illit, dolomit, alkali feldispat ve amfibol mineralleri

tespit edilmiştir.

Ruhsat sahasından alınan 6 adet (17-CB15-1T, 17-CB34-1Ö, 17-Cİ6-1T, 17-

KC11-1Ö, 17-KC19-1Ö, 17-KC1-1T) tüvenen (orijinal numune) halde bentonit

örneklerinin ilgili TSE standartlarına göre MTA laboratuvarında yapılan teknolojik

testler sonucunda sadece Ağartma özelliği tayini için olumlu sonuç vermiştir. Sahadaki

bentonitlerin kullanım alanlarını artırmak, katma değeri daha yüksek ürünler elde etmek

için aktifleştirme veya cevher zenginleştirme işlemleri yapılması gerekmektedir.

Ruhsat sahasından alınan örneklerin XRD analizlerinde Zeolit grubu

minerallerden Mordenit minerali tespit edilmiştir. Mordenit içeren alanlar sağlık

açısından tehlikeli olabilir. İşletme aşamasında ve elde edilecek ürünlerin sağlığa zarar

vermeyecek şekilde gereğinin yapılmasına dikkat edilmelidir.

Ruhsat sahasında tamamlanan çalışmalar sonucunda, 201600321 numaralı ruhsat

sahasında 6 milyon ton bentonit kaynak tahmini yapılmıştır.