ÖZ

Bu çalışma, Ordu ili Ünye ilçesi ve civarını kapsayan AR.201400142 numaralı

ruhsat sahasında yapılmıştır. Çalışmalar 2014 yılında ‘‘Maden Ön Etütleri Projesi’’ ile başlamış, 

2015-2020 yıllarında ‘‘Ordu İli ve Çevresi Bentonit Aramaları Projesi’’ kapsamında tamamlanmıştır.

Ruhsat sahası, 2014 yılında Bentonit olarak MTA adına ruhsatlandırılmış olup, aynı yıl ruhsat 

sahasında prospeksiyon çalışmaları ve 2015 yılında 1/5.000 ölçekli maden jeolojisi haritası 

yapılarak bentonit içeren ve potansiyel olan alanlar saptanmıştır. Bentonit potansiyeli olan 

alanlarda sondaj lokasyonları belirlenmiş olup, daha sonraki yıllarda karotlu sondaj çalışmaları 

yapılmıştır.

Ruhsat alanı, Doğu Pontid’lerin Kuzey Zon’unda yer alır. Doğu Pontidler Alp orojenizinin etkisinde, 

Alpin dağ kuşağı içerisinde yer almaktadır. Pontid’ler, magmatik ve volkanik faaliyetlerin çok 

etkin olduğu bir kuşaktadır. Doğu Pontid’lerin temelini oluşturan metamorfitler Liyas-Dogger yaşlı 

volkano-sedimanter kayaçlar tarafından aşınma uyumsuzluğu ile üzerlenirler. Hamurkesen formasyonu 

olarak bilinen bu birim, Dogger-Malm yaşlı Berdiga formasyonu tarafından uyumlu olarak örtülür. Bu 

formasyon üzerine Santoniyen- Kampaniyen yaşlı bazalt, andezitik lav ve piroklastlar ile kumtaşı, 

kırmızı kireçtaşı (mikrit-biyomikrit), çamurtaşı, silttaşı ve tüfit ara seviyelerinden oluşan ve 

ruhsat sahasının tabanını oluşturan Mesudiye formasyonu gelmektedir. Bu birim üzerine Kampaniyen 

yaşlı trakiandezit, riyolit lav  ve piroklastları (yer yer dasit, riyodasit) tüf-breş ve 

bentonitlerden oluşan Tirebolu formasyonu gelir. Bu birim üzerine kireçtaşı, killi-kumlu kireçtaşı, 

çamurtaşı, tüfit, marn, silttaşı ve kumtaşı ardalanmasından oluşan Maastrihtiyen-Paleosen yaşlı 

Akveren formasyonu gelir.

Alüminyum ve magnezyumca zengin volkanik kül ile lavların ayrışmasından oluşan ve egemen olarak 

montmorillonit içeren killere bentonit denir. Ticari anlamda ise gelişmiş sıvı emici ve kolloidal 

özelliği olan her kile bentonit denmektedir (Akbulut, 1996).

Ruhsat sahasındaki killeşmeler; deniz suyu az oranda ise meteorik su karışımı bir sıvı ile volkanik 

kül ve tüfün sığ denizel bir ortamda diyajenez (sıkışma) etkisi ile oluşmuştur. Tüf ve 

piroklastiklerin alterasyonu muhtemelen deniz suyu ile ilk karşılaştıklarında başlamıştır. 

Depolanma esnasında porozitenin yüksek olması ile gözeneklere alınan sıvının mikro çatlaklardan 

itibaren, yavaş gerçekleşen gömülme ve düşük sıkışma ile difüzyonu sonucunda camsı materyal 

hidratasyona uğramış ve simektit (montmorillonit) kristallenmesi gerçekleşmiştir.

Ruhsat sahasında 68 lokasyonda 2.957,90 metre karotlu sondaj yapılmıştır. Çalışmalarda 47 adet XRD, 

83 adet XRD (Rietveld), 125 adet kimyasal ve 4 adet tam teknolojik analiz amaçlı numune alınmıştır.

Çalışma alanındaki bentonitleşmelerin bir birinden uzak olması dolayısıyla üç sektöre ayrılarak 

incelenmiştir.

Ruhsat sahasındaki killerden alınan numunelerinin XRD analizlerinde montmorillonit, kristobalit, 

plajioklas, mika mineralleri, kalsit, illit, kuvars, klinoptilolit, höylandit, muskovit, biyotit, 

opal-ct, vermikülit ve dolomit mineralleri tespit edilmiştir.

Ruhsat sahasından alınan tüvenan (orijinal numune) halde 18-Ç14-1T, 18-KP1- 1T, 18-BD9-1T ve ÜP-1T 

nolu bentonit örneklerinin ilgili TSE standartlarına göre; kedi kumu, ilaç ve kozmetik, içme ve 

kullanma sularının arıtımı üretiminde kullanımına yönelik teknolojik inceleme, seramik, lastik ve 

kağıt sanayiinde kullanımına yönelik teknolojik inceleme, sondaj incelemesi, bentonit ağartma 

özelliği tayini ve döküm bentoniti teknolojik testleri yapılmıştır.

Ruhsat sahasından alınan 4 adet tüvenan (orijinal numune) halde bentonit örneklerinin MTA 

laboratuvarında yapılan teknolojik testler sonucunda ağartma özelliği tayini için olumlu sonuç 

vermiştir.

Sahadaki bentonitlerin kullanım alanlarını artırmak, katma değeri daha yüksek ürünler elde etmek 

için aktifleştirme veya cevher zenginleştirme işlemleri yapılması gerekmektedir.

Ruhsat sahasında tamamlanan çalışmalar sonucunda, S: 201400142 numaralı sahada yaklaşık 49 milyon 

Ton bentonit kaynağı tahmin edilmiştir.