ÖZ

Genellikle ağartma toprağı ve döküm bentoniti kalitesindeki Ca bentonit ve ara tip

bentonitlerin aktifleştirilerek sondaj sanayiinde kullanım olanaklarının araştırılmasının 

amaçlandığı bu proje kapsamında Sondaj Dairesi Başkanlığı’ndan gelen B1 (Birinci Numune) işaretli, 

Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı’ndan gelen B2 (İkinci Numune) ve B3 (Üçüncü Numune) işaretli 

Ordu ili ve Çevresi Bentonit Aramaları Projesi’ne ait toplam 3 adet bentonit numunesinin deneysel 

çalışmaları yapılmıştır.

Farklı özelliklerdeki 3 adet bentonit numunesinden uygun koşullarda temsili numuneler ayrılmıştır. 

Yaklaşık %40-45 değerleri arasında nemlendirilen B1, B2 ve B3 işaretli bentonit numunelerine 

literatür çalışmaları doğrultusunda trona, sodyum bikarbonat, sodyum karbonat ve MgO reaktif 

eklemeleri yapılmıştır. Orijinal B1, B2 ve B3 bentonit numuneleri ve aktive edilen B1, B2 ve B3 

bentonit numuneleri hem kimyasal analize hem de mineralojik analize gönderilmiştir.

Aktivasyon işlemleri sonrasında B1 bentonit numunelerinin 600 devir/dakika rotor hızındaki 

viskozite değerlerinin TS EN ISO 13500 standardındaki 30 θ değerinden küçük olduğu belirlenmiştir. 

Ayrıca B1 numunesinin süzüntü hacmi değerleri de TS EN ISO 13500 standardında yer alan süzüntü 

hacmi değerleriyle uyumlu değildir. Bu nedenle B1 bentonit numunesi ile yapılan deneysel 

çalışmaların yapılmamasına karar verilmiştir.

Projede optimum aktivasyon koşulu olarak belirlenmiş olan %4 sodyum karbonat ve

%1 MgO reaktif eklemeleri ile Maden Etüt ve Arama Dairesi Başkanlığı’ndan gelen B2 ve B3 işaretli 

bentonit tekrarlanabilirlik numunelerinin aktivasyon işlemlerine ve sondaj deneylerine devam 

edilmiştir.

TS EN ISO 13500 standardına uygun olarak süspansiyonları hazırlanmış olan B2 ve B3 bentonit 

tekrarlanabilirlik numunelerinin viskoziteleri, plastik viskoziteleri ve süzüntü hacmi değerleri 

tayin edilmiştir. Ayrıca bentonit numunelerinin akma noktası/plastik viskozite oranları da 

hesaplanmıştır.

Deneysel çalışmalar sonrasında optimum koşullarda aktivasyonları yapılmış olan B2 ve B3 bentonit 

tekrarlanabilirlik numunelerinin orijinal hallerdeki viskozite değerlerine (5 θ) göre 300 

devir/dakika ve 600 devir/dakika rotor hızlardaki viskozite değerleri 3-5 kat artmıştır. B2 ve B3 

tekrarlanabilirlik bentonit numunelerinin 600 devir/dakika rotor hızdaki viskozite değerleri 30 θ 

değerinden düşük olmasına rağmen akma noktası/plastik viskozite değerlerinin genellikle TS EN ISO 

13500 standardındaki değerle uyumlu olduğu belirlenmiştir.

600 devir/dakika rotor hızındaki viskozite değerleri 5 θ olan B2 ve B3 bentonit tekrarlanabilirlik 

numuneleri orijinal halde sondaj sanayinde kullanılamazken, numuneler %4 sodyum karbonat ve %1 MgO 

reaktifleri ile aktive edildikten sonra numunelerin 600 devir/dakika rotor hızdaki viskozite 

değerlerinin TS EN ISO 13500 standardındaki (≥ 30 θ) viskozite değeriyle uyumlu olduğu belirlenmiş 

ve bu sonuçlar doğrultusunda projede çalışılan B2 ve B3 bentonit tekrarlanabilirlik numunelerinin 

sondaj sanayiinde kullanımının mümkün olduğu görülmüştür.