Proje çalışması ile, MTA “Diri Fay Atlası”nda gösterilen KD-GB uzantılı Edincik Fayı ve D-B uzantılı olduğu varsayılan Bandırma Fayı’nın, Bandırma Körfezi’nde deniz içerisindeki devamlılıklarının ve aktivasyonunun tespiti, körfezin doğal manyetizmasının çıkarılması, denizaltı morfolojisiyle su kolonunun fiziksel kimyasal özellikleri ile Holosen yaşlı çökellerin çökelme ortamı ve jeolojik süreçlerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Bu kapsamda; Bandırma Körfezi ve doğusundan; 16 adet çok kanallı sismik yansıma profili, 1100 km deniz manyetik ve 6960 noktada kara manyetik verisi ile karada iki bölgede jeolojik harita verisi, 1100 km batimetri verisi (çok ışınlı iskandil), 50 adet CTD verisi ve 20 adet su örneği ile 50 adet yüzey (grab) ve 8 adet gravite karot örneği alınmıştır. Yüzey ve gravite karot çökellerinden 227 adet örnekte tane boyu, su içeriği, toplam organik karbon ve toplam karbonat içeriği, 101 adet örnekte XRF ve ICP-OES analizleri, 120 adet örnekte mineralojik tanımlamalar, 126 örnekte Foraminifer ve Ostrakod faunası tanımlamaları, 24 adet örnekte 14C-radyokarbon tarihlendirmesi ve 48 örnek üzerinde δ13C- δ18O izotop analizleri yapılmıştır.

Daha önceki yıllarda Erdek Körfezi’nden alınan deniz manyetik, Kapıdağ Yarımadası’nın güney ve güney batısında bu çalışmada alınan kara manyetik ve ilk defa bu çalışmada Bandırma Körfezi ve körfezin doğusundaki alandan alınan deniz manyetik verileri birleştirilerek Erdek Körfezi, Kapıdağ Yarımadası güneyi ve Bandırma Körfezi ile İmralı Adası arasındaki alanın “Doğal Manyetizma Haritası” oluşturulmuştur. Kapıdağ Yarımadası’nın güney ve güney batısında aynı zamanda Erdek Körfezi’nden başlayarak Bandırma Körfezi’nin içerisinde de devam eden kaynak kütlenin Kapıdağ Yarımadası’nda yüzeyleyen granit kütlesine de karşılık geldiği görülmüş ve Erdek Körfezi’ni kat ederek Bandırma Körfezi’nde devam eden sağ yönlü doğrultu atımlı Edincik Fayı’nın gidişatı ile uyumlu olarak izlenmiştir.

Güney Marmara şelfinde Mola Adaları’nın kuzeyinde yer alan ve kuzeye eğimli normal faylardan oluşan “Kuzey Sınır Fayları” ve Edincik, Bandırma Körfezi, Bandırma ve Güney Şelf Fayları olarak adlandırılan KAF-O’yu oluşturan doğrultu atımlı faylar olmak üzere iki ana fay seti tanımlanmıştır. Ayrıca Mudanya ve Karacabey ilçeleri arasında kalan kara alanının yapısal jeoloji haritası hazırlananarak beş adet önemli fay tespit edilmiştir. Bu faylar Zeytinbağı, Karacabey, Kaymakoba, Mudanya ve Harmanlı-Badırga faylarıdır. Bu faylardan Harmanlı-Badırga Fayı ilk kez bu çalışmada adlanarak haritalanmıştır. Yapısal jeolojik gözlemler ve derin sismik kesitlerden elde edilen veriler neticesinde; KAF-O’nun Güney Marmara Şelfi’nde kalan kesiminin dört ana faydan oluşan ~ 6 km kalınlığında bir makaslama zonu olduğunu göstermektedir.

Yüzey çökellerinin element içeriklerine göre dağılım haritaları oluşturulmuş, ayrıca, Bandırma Körfezi ve körfez dışında kalan alanda ağır metal kirlilik değerlendirmeleri için zenginleşme faktörleri (EF) ve jeobirikim indeksleri (Igeo) hesaplanmıştır. Bandırma Körfezi ve körfez dışı alanda yer alan yüzey çökellerinde tespit edilen ortalama EF (Fe), EF (Mn), EF (Cu), EF (Zn), EF (Ni), EF (Co) ve EF (V) değerlerinin az zenginleşmeyi, EF (Pb), EF (As) ve EF (Cr) değerlerinin ise, orta zenginleşme gösterdiği tespit edilmekle birlikte, EF değerlerine göre belirlenen sınıflandırmaların Bandırma Körfezi ve körfez dışı değerlendirmesiyle farklı olmadığı görülmüştür. Elde edilen ortalama zenginleşme faktörü sonuçlarına göre elementlerin zenginleşme miktarlarının Bandırma Körfezi için Cr> Pb> As> Zn> Ni> Mn> Co> Cu> Fe>V, körfez dışı alan için ise, Pb>Cr>As>Ni>Zn>Co>Fe>V>Cu>Mn sıralamasını gösterdiği belirlenmiştir. Metal kirliliğini gösteren Igeo sonucuna göre elementler, Bandırma Körfezi’nde Pb>Cr>As>Ni>Zn>Co>Cu>Fe>V>Mn, körfez dışı alandaki çökellerde ise, Pb>Cr>As>Ni>Zn> Co>Fe>V>Cu>Mn şeklinde sıralanmaktadır.

ii

Bandırma Körfezi’nde toplam karbonat ortalaması, % 9.2’dir. Körfez dışında ise, % 7.3’tür. Kıyıya yakın karotlarda ortalama % 7,38-8,95, kıyıdan uzak karotlarda % 8,47-13,27 arasındadır. Yüzey çökellerinde toplam organik karbon değerleri % 0,43-4.1 arasında değişmekte olup ortalaması % 1,4’tür. Karot çökellerinde ise, % 0,01-3,16 arasında değişmekte olup, tüm karotların ortalaması % 1,31’dir.

Yüzey çökellerinde tane boyu dağılımlarına göre; kil ortalaması % 17.4, silt ortalaması % 60.1, kum ortalaması % 19.1 ve çakıl ortalaması % 3.4 olarak belirlenmiştir. Karot çökellerinde baskın tane boyu silt, ikinci bileşen ise genelde kildir.

Mikropaleontolojik incelemeler sonucunda; yüzey ve karot çökel örnekleri üzerinde tanımlanan foraminifer faunalarına ait dağılım tablosu oluşturulmuştur. Marmara çökellerinde 72 m’den daha sığ sularda rastlanılmayan iklim kuşaklarını belirleyen, subpolar ve geçiş sularını karekterize eden planktonik foraminifer Globigerina bulloides (d’Orbigny), bu çalışmada 46,8 m su derinliğinden alınan KB-1 karotunda ve 41 m su derinliğinden alınan KB-3 karotunda gözlenmiştir. Daha ılık su formunu temsil eden önemli planktonik foraminifer türlerinden olan Globigerinoides ruber (d’Orbigny) ise, KB-2, KB-4, KB-5, KB-8 ve KB-9 karotlarında izlenmiştir.

KB-4 ve KB-7 karotları Erken Holosen (Grönlandiyen) KB-9 karotu Orta Holosen (Nortgripiyen), KB-1, KB-2, KB-3, KB-5 ve KB-8 karotları Geç Holosen (Meghaliyen) yaş aralığında çökelmiştir. En yüksek yaş verisine (10548±39 BP) sahip olan KB-7 karotu, sıcak ve ılık iklim koşullarını yansıtırken, hem en düşük, hem de en yüksek organik karbon içeriğine sahip KB-1 karotu, nemli ve ılıman iklimden, soğuk ve kurak döneme geçişi, en genç yaş verisine sahip (1147±22 BP) KB-3 karotu ise, buharlaşmanın en az olduğu soğuk ve nemli iklim koşullarını yansıtmaktadır.

Oşinografi ölçümleriyle Bandırma Körfezi ile Kocasu deltası arasındaki alanın deniz suyu sıcaklık, tuzluluk, yoğunluk ve ses hızı verileri incelenmiş ve Marmara Denizi’nde var olan iki tabakalı su yapısına uygun olarak dağılan verilere göre su tabakalarının sınırının ölçüm dönemi için 25-35 m derinlikte yer aldığı belirlenmiştir. Elde edilen oksijen değerlerinin de yüzeyde 5-6 mg/l arasında olduğu, 10 m derinlikten itibaren bir miktar azalıp derinde tekrar artarak yüzeydeki değerine yaklaştığı belirlenmiştir. Su örneklerine ait kimyasal analiz sonuçlarına göre; deniz suyunda belirlenen NO3, CO3, B, Li, Al, SiO2, Pb, Zn, Cd, Co, Cu, Ni, Ba, Fe, Mn, Cr, Mo, NH4 değerleri saha genelinde birbirine yakın değerlerde izlenirken; Na, K, Ca, Sr, Cl, SO4, HCO3, F, Br değerleri ortalama deniz suyu değerlerinde, Ca, Mg değerleri ise, ortalamaların üzerinde izlenmektedir.

Bandırma Körfezi ile Kocasu Deltası arasından elde edilen derinlik (batimetri), verilerine göre denizaltı morfolojisi incelenmiştir. Kıyıdan itibaren artan derinliklerin körfezin kuzey doğusunda bulunan adalar ve kayalıklar etrafında azaldığı ve körfezin nispeten daralarak açık denize bağlandığı izlenmektedir. Körfez içinde derinlik genellikle 50 m’den sığdır ve derinliğin 50 m’nin üzerinde olduğu birkaç alan körfezin güney kıyısına yakın bölümde izlenmektedir. Kocasu Nehri ağzında yer alan delta ise denizin içinde batısındaki bölüme göre daha sığ ve yayvan bir morfoloji yaratmıştır ve deltanın deniz içindeki devamlılığı 50 m konturuna kadar izlenebilmektedir.