Sakarya Nehrinin toplam uzunluğu 820 km' dir. Ülkemizin üçüncü büyük nehri olan Sakarya Nehri Kızılırmak, Batı Karadeniz, Gediz, Konya kapalı havzası, Marmara, Akarçay ve Susurluk havzalarından geçmektedir. Eskişehir' in Çifteler ilçesinden ve Afyonun Bayat kasabasından doğan iki kaynak çıkış noktalarıdır.

Proje kapsamında Sakarya Nehri’nin Porsuk kolu çalışılmıştır. Porsuk Çayı’nın doğduğu yerden (Kütahya Gediz Murat Dağı) Polatlı’ya kadar olan 350 km’ lik hat boyunca 94 adet nehir sedimanı, 20 adet nehir suyu ve 20 adet bitki alınmıştır. Nehir sedimanlarında periyodik tabloda bulunan 32 adet element ölçülmüş ve bunlardan 10 tanesi ağır metal kapsamında değerlendirilmiştir.

Ağır metallerin zenginleşme faktörleri (Ef) ve Jeobirikim indeksleri (İgeo) hesaplanmış ve yeryüzü şeyl ortalamasından sapma miktarları belirlenmiştir. Örnekleme noktaları belirlenirken backround(temel) seviye olarak önemli jeolojik formasyonların tip lokalitilerine en yakın noktalar, antropojenik etki ve kent jeokimyası dağılımı için ise; Organize sanayi bölgeleri giriş çıkışları, tarım desenini temsil edecek yerler ve Eskişehir kent merkezi seçilmiştir.

Porsuk Çayı yüzey sedimanları, suları ve bitkileri genel olarak değerlendirildiğinde toplam ağır metal yükü bakımından sedimanlarda %90 oranında kirlilik yükü mevcut olup bu kirliliğinin büyük bölümü drenaj alanında bulunan kayaçların kimyasından kaynaklanmaktadır. Su örneklerinde Pb dışındaki diğer metaller bakımından tehlikesiz görünmektedir. Bitkide ise hiçbir ağır metalin toksite sınırını geçmediği görülmüştür. Sedimandaki ağır metal yükü suya Pb hariç geçemediği görülmektedir. Kütahya 1. ve 2. Organize Sanayi Bölgeleri ve Eskişehir Organize Sanayi bölgelerinin tamamında Atıksu Arıtma Tesisleri bulunmaktadır. Sedimandaki antropojenik etkinin arıtma tesislerinin yapımından önce kaynaklandığı ve sedimantasyon hızına bağlı olarak bu kirliliğin zamana bağlı olarak azalacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler: Sakarya Nehri, Ağır Metal, Dere Sedimanı, Jeobirikim İndeksi, Zenginleşme Faktörü